Een ernstig blog over het schrijven van een reisverhaal
Door Marjon Cosijn
In mijn vorige blog over het reisverhaal (Wat is een reisverhaal? deel 1) schreef ik dat je je moet voorbereiden als je een reisverhaal wilt schrijven. Wat dat inhoudt zal ik hieronder verder uitleggen. Deze voorbereiding gaat namelijk niet over het meenemen van papier en pen. Als je je schrijfgerei onverhoopt vergeten bent, kun je dat alsnog aanschaffen. Voorbereiding gaat om heel andere dingen. Voor de verandering op deze plek een ernstig blog.
Vooroordelen
Bijvoorbeeld over het thuislaten van je vooroordelen. Die hebben we allemaal of we dat nu leuk vinden of niet. Het is niet te voorkomen, maar het is wel belangrijk om je daarvan bewust te zijn.
Als je naar een bepaald land of werelddeel gaat, heb je daar een beeld bij. Dat beeld is gevormd door reisgidsen, televisiereportages, berichten uit het nieuws en wellicht door verhalen van andere reizigers. De beelden en reportages over bijvoorbeeld exotische landen zijn vaak verre van genuanceerd. Televisieploegen filmen niet de vreedzaam spelende kindertjes in een welvarend dorp, zij zijn op zoek naar de meest schrijnende beelden. Daardoor ontstaat ‘sensationele’ televisie, maar ook eenzijdige beeldvorming.
Hulporganisaties doen ongewild mee
Hulporganisaties dragen met hun campagnes ongewild bij aan dat ongenuanceerde beeld. Deze organisaties komen juist in actie bij rampen en catastrofen. Zij bieden hulp in situaties die om welke reden dan ook totaal uit balans zijn. Daardoor kunnen de beelden die hulporganisaties verspreiden niet anders dan dramatisch zijn.
Wij nemen kennis van de situatie en slaan die beelden op. Vervolgens bepaalt deze informatie ons beeld van een volk of een streek. Zeker als we van plan zijn ergens naar toe te trekken, zijn we extra alert op berichtgeving over die streek. Hongerig naar voorkennis slurpen we alle beelden op.
Ongenuanceerde berichtgeving maakt dat wij doorgaans een heel beperkt en eendimensionaal beeld bij ons dragen van een andere cultuur.
Amerikanen zijn oppervlakkig, Italianen hysterisch en alle Ieren zijn dronkaards. De vooroordelen zitten diep in onze vezels, niemand ontkomt daaraan, dus je kunt je er maar beter van bewust zijn.
Overtuigingen zoeken bevestiging
Vooroordelen vormen overtuigingen en ons brein is zó ingesteld dat we steeds bevestiging zoeken voor wat we al denken te weten. Met andere woorden, als we in een vreemd land komen, zoeken we naar zaken die we kennen. En als we die tegenkomen, ‘weten we dat we gelijk hebben’.
Het zou anders zijn wanneer de media niet alleen afwijkingen zouden tonen. Maar over een gelukkig huwelijk kun je geen verhaal schrijven, zeg ik altijd. Daarom brengen dagbladen nauwelijks berichten over zaken die goed verlopen. Afslachtingen, excessen, martelingen en andere gruweldaden halen de krant.
Dus hoe bereid je je voor op het schrijven van een reisverhaal?
De kunst is om je bewust te worden van je vooroordelen en ernaast te kijken. Dat vergt wat oefening maar het is beslist de moeite waard. Je kunt de clichés inventariseren en deze als het ware apart zetten en dan écht gaan kijken. Je zult dan Amerikanen met diepgang ontdekken, Italianen die geen mond opendoen en Ieren die lid zijn van de Blauwe Knoop. En je zult door een land reizen waar het ‘altijd’ oorlog is, maar waar je geen soldaat tegenkomt. Je zult een nieuwe werkelijkheid ontdekken die veel rijker is dan je had durven vermoeden.
Leestip: Cees Nooteboom: Avontuur Amerika, Nachttrein naar Mandalay: alle Aziatische reizen en andere titels.
- Heb jij reisdagboeken bijgehouden? En wat heb je ermee gedaan? Of ben je daar nog iets mee van plan?
- Wat vind jij belangrijke elementen van een reisverhaal?
Schrijf je bijdrage in het antwoordveld hieronder. Ik ben benieuwd naar jouw visie en ervaringen.
Pen en papier zijn al ingepakt! Italië, hoogseizoen, kinderen, badmutsen, Nederlanders buiten habitat…..en smullen van alles!
@disqus_jIsnpECNGc:disqus, geniet van alles!
Dag Marjon, Je weet al waar mijn boek over gaat, het is in zekere zin ook een reisverhaal. Ik heb vaker reisdagboeken bijgehouden, maar er nooit iets mee gedaan. Eerlijk zou ik niet eens meer weten waar ik ze heb. Een paar weken geleden ben ik twee weken in Italië geweest en heb toen een dagboek bijgehouden. Veel geobserveerd. Zowel de plaatselijke bevolking als andere mensen op de camping waar ik zat. Onderweg, de mensen op de parkeerplaatsen.
Voor mij persoonlijk vind ik het belangrijk in een reisverhaal dat het beeldend geschreven is, dat je het voor je ziet. Verder dat je het op een bepaalde manier meebeleefd. Zoals een uitstapje maken via een flashback wanneer je in de file staat tijdens de reis. Dat zijn tenminste wel dingen die ik probeer te doen. Het personage moet voor mij gaan leven. Ik hoef niet teveel van een land of landen te weten, daar zijn reisgidsen voor. Liever weet ik waarom iemand op reis gaat, wat het personage bezighoudt. Waar hij tegenaan loopt, hoe hij tegen de mensen aankijkt. Vooroordelen zoals je schreef, bevestigen of juist ontkrachten. En verder moet er iets nieuws in zitten.
Laat ik eerst mijn boek en je cursus afmaken, maar op zich heb ik wel een idee voor een ander reisverhaal. Ik geniet enorm van de weerspannigheid van Griekenland. Het maakt me benieuwd naar de Grieken. Ik ben er nog nooit geweest en ik heb zoveel sympathie voor ze dat ik mijn euro’s best wel in dat land wil besteden om zo een handje mee te helpen. Dat is je ook een Europees burger voelen. Dus het waarom het personage op reis gaat heb ik al. Daarna wil ik diverse plaatsen bezoeken. De toeristische, maar ook gewoon kleine plaatsjes. Eerst gewoon, later in Athene met een groot bord om mijn nek: I am from Holland and I support the Greek people. Of zoiets. En dan kijken welke reacties ik krijg. Dan krijg je een goed beeld van wat de mensen bezighoudt, want ik hoop uiteraard wel in gesprek te raken.
Het belangrijkste vind ik wel – maar dat heb ik min of meer al gezegd – dat een reisverhaal geen reisgids moet worden.
Interessant @robluiten:disqus. Beeldend, motief van je personage, visie van je personage. Dat is allemaal niet anders dan bij een ‘gewoon’ verhaal. Het mooie is dat je achtergrond heel anders is, en die moet natuurlijk een rol spelen in het verhaal. Een bepalende rol, anders is het een inwisselbaar decor, en dat is niet de bedoeling.
En mooi wat je schrijft over Griekenland, leuke invalshoek voor een verhaal.
Het gaat mij er ook om een beeld te schetsen dat herkenbaar is voor de lezer. De protagonist reist naar Zwitserland om daar een eind aan zijn leven te maken. En onderweg observeert hij, probeert de lezer dingen te laten zien die ze misschien al wel wisten, maar nooit zo over nagedacht hebben. De werkelijk smerige wc’s op parkeerplaatsen in Duitsland, het feit dat je voor een beetje schone wc moet betalen en dan nog zijn ze niet altijd schoon. In Zwitserland zijn de wc’s waar je ook komt en wanneer je er ook komt in de eerste plaats gratis en in de tweede plaats zo schoon dat het lijkt of ze net een schoonmaakbeurt hebben gehad. Mijn personage heeft – het zal je niet verbazen – iets met Zwitserland vanwege een gebeurtenis uit het verleden. In mijn reisverhaal heb ik het zeker niet alleen over wc’s onderweg, maar ook over vrachtwagenchauffeurs die ik onderweg ben tegengekomen, lifters met hun eigen verhaal, de Zwitserse precisie. Het feit dat vrijwel iedereen in Zwitserland een wapen in huis heeft, iets wat ik niet eens wist tot mijn zoon me er op wees. Ook dat daar nog de dienstplicht geldt. Dat soort leuke weetjes waardoor je een vergelijking met Nederland kunt trekken. Griekenland lijkt me ook leuk. Maar binnenkort gaan mijn zoon en ik eerst de hele kust van het Iberisch schiereiland langs. Hij wilde naar Spanje, ik naar Portugal. Dus doen we alles. Met de auto. En we hebben allebei ook nog eens een hekel aan Fransen, dus we proberen zoveel mogelijk Frankrijk te vermijden. Enige mogelijkheid is dan de Zuid-Franse kust en daarmee ook de Italiaanse Riviera. Ook weer een interessant idee voor een verhaal. De kustroute lijkt me een aardige werktitel, met als ondertitel: waarom heb ik zo’n hekel aan Frankrijk?
Het wordt wel een verdomd eind rijden……
Toiletten kunnen heel goed een thema vormen in een verhaal, toiletten kunnen daarbij staan voor privacy, voor terugtrekken, voor beschaving. Je kunt het zo gek niet bedenken @robluiten:disqus. In ‘The Help’ van Kathryn Stockett (met de jammerlijk foutief gekozen titel in het Nederlands ‘Een keukenmeidenroman’) spelen toiletten een rol door de hele roman en hebben steeds weer een triggerfunctie.
De tocht langs het Iberisch schiereiland kan heel bijzonder vader/zoon verhaal opleveren. We kijken ernaar uit!
Ik denk dat vrijwel alles een triggerfunctie kan hebben. Of de tocht (ik schrik wel even: 6000 kilometer) een vader/zoon verhaal gaat worden, weet ik nog niet. Het is een hele interessante gedachte, maar omdat ik de neiging heb nogal autobiografisch te schrijven, zit ik een beetje met zijn privacy. Daar moet ik nog even goed over nadenken. Mijn reiservaringen waren bedoeld om te verwerken in het boek waar ik mee bezig ben, maar misschien is dit ook wel een gouden greep. Maar dan gaan we het wel samen schrijven. Mijn zoon en ik wel te verstaan.
Mooi proces @robluiten:disqus, dank voor het delen op deze plek. Er gaat altijd zoveel vooraf aan het schrijven zelf.
Ja, dat Frankrijk….brrr…in mijn hele leven slechts 1 nacht doorgebracht…waarbij gegeten n Italiaans restaurant met Duitse menukaart..bizar. geniet van trip!