Schrijven is vooral: durven beginnen
OSMC-gastblog door Willemien Spook
Het wordt me vaak gevraagd: kun je schrijven écht leren? Ik antwoord dan altijd met ja. Net als bij leren fietsen, gaat dat bij de één gemakkelijker dan bij de ander. Leren schrijven is vooral: durven beginnen. Daarna is het een kwestie van uitproberen, vallen en opstaan, niet bang zijn voor feedback en bovenal: je eigen vooroordeel loslaten dat schrijven moeilijk is.
Hoe het komt dat je denkt dat schrijven moeilijk is
Dat schrijven moeilijk zou zijn, is ons al aangepraat op school, waar de nadruk lag op correct Nederlands leren schrijven. Taal werd een zaak van goed of fout. Je zou wel gek zijn om het dan nog te hebben over vliegende koeien of blauwe paarden; je kinderhersenen hebben inmiddels heel goed begrepen dat dat niet kan, en dus fout is.
Hoe heerlijk is het dan om dat allemaal los te laten! Om je angst overboord te zetten en toe te geven aan het verlangen vorm te geven aan je gedachten, ze op jouw eigen manier op te schrijven, gesteund en gestimuleerd door allerlei speelse oefeningen.
Denk jij dat je geen fantasie hebt?
Wat ik ook vaak hoor is: ik heb geen fantasie. Ook dat is een misvatting. Als kind wisten we wel raad met onze fantasie. Later, toen we letterlijk binnen de lijntjes leerden kleuren en schrijven, is ons dat afgeleerd. Gelukkig is het nog steeds in ieder van ons aanwezig, het moet alleen weer tot leven worden gewekt.
Ik heb gezien dat mensen die beweerden over geen greintje fantasie te beschikken, na een paar lessen de meest fantastische gebeurtenissen bedachten. En als het hek eenmaal van de dam is, dan gaat er een nieuwe wereld open: de wereld van de verbeelding.
Een nieuwe wereld gaat voor je open
Deze wereld betreed je ook bij Art Journaling: met veel knippen, plakken, scheuren en kleuren – én met bijbehorende schrijfoefeningen om de herinnering op gang te brengen – een rijk geïllustreerd levensboek maken.
Het mooie is: hiervoor bestaan geen leeftijdsgrenzen. Een van mijn huidige cursisten is 88 jaar. Ze geniet van het ‘geknutsel’ zoals zij het noemt. Haar boek groeit uit tot een kleurrijk document voor haarzelf, aangevuld met korte sfeerschetsen over haar eigen leven.
Gun jezelf ook een stap in een nieuwe wereld. Voel de tinteling van het scheppen. Verbaas en verras jezelf met je eigen teksten, iets waar je tot in lengte van dagen plezier aan kunt beleven.
Willemien Spook (1955, Haarlem) is schrijfdocent, dichter en beeldend kunstenaar. Zij ontwikkelde de cursus Durf te Schrijven, waarin iedereen die wel wil schrijven maar niet goed weet hoe te beginnen een zetje in de goede richting krijgt. Daarnaast geeft zij les in ‘Art Journaling’, de creatieve combinatie van autobiografisch schrijven en illustreren. Verschillende technieken als collages maken, lettering, stempels maken etc. komen aan bod.
Website: www.willemienspook.nl
Durf jij te beginnen en je pen te laten dansen?
- Kun jij terug naar die onbevangenheid van het kind en schrijven wat bij je opkomt? Doe je daar iets speciaals voor?
- Merk je dat je vastzit aan ‘hoe het hoort’? Wat heb je nodig om weer onbevangen te schrijven?
Voeg je ideeën in het antwoordveld onder de blog toe en praat mee!
Schrijven is niet moeilijk. Gewoon er voor gaan zitten en met een of ander stom woord, uitdrukking of herinnering beginnen. Het verhaal vertelt zichzelf dan.
Probleem is, hoe schrijf je zo interessant, dat een ander het leest?
Precies Henk, dát is de hamvraag. En daar is heel wat toewijding en aandacht en expertise en talent en wat al niet meer voor nodig. Maar alles begint met de ontdekking van het plezier van schrijven.
Ik kan me er moeilijk in vinden. Ja, wel dat je moet durven te beginnen (en durven eindigen, maar dat is een ander verhaal), er valt immers niets te verbeteren als er niets is.
Dat iedereen kan schrijven klopt niet helemaal, omdat sommige mensen gewoon technisch niet kunnen schrijven, analfabeten die het ook nooit zullen leren. Schrijven, taal in het algemeen, is immers een complex proces dat een flink beroep op intelligentie doet.
Buiten dat kunnen mensen wel leren schrijven, maar of ze het ooit goed zullen doen? Net als met dat zingen, onder de douche kan iedereen het, maar op het podium bij een opera is toch even wat anders. Fietsen, ja ook dat kunnen de meesten leren, maar niet iedereen doet even de Tour de France (of leuke trucjes op de BMX).
Helaas zijn er veel te veel mensen die denken dat ze “wel eventjes” leren schrijven en binnen de kortste keren de nieuwe Mulisch zijn – en helaas zijn er ook veel schrijfdocenten die dat sprookje graag in leven houden, want het is hun inkomen.
(Ik ben wel een voorstander van “je verhaal vertellen”, maar dat hoeft niet als tekst, film- of audio-opnamen zijn ook mogelijk, of een lied, een toneelstuk, een fotocollage, schilderijen – er is meer kunst dan alleen de literatuur, alleen is literatuur ogenschijnlijk het meest toegankelijk, en zeker het goedkoopst).
Schrijven is inderdaad niet moeilijk. Het is niet voor niets een populaire hobby. Een steengoed, origineel verhaal op papier zetten in acceptabele taal met een pakkende stijl, dàt is heel moeilijk. Het vergt inzet, oefening en talent – zaken waar niet iedereen over beschikt of zin in heeft of tijd voor vrij wil maken, het is ook lastig (en op bepaald niveau niet) te leren. Het is niet voor niets dat er maar heel weinig boeken (1%) van de ‘slush pile’ (ongevraagd ingestuurde manuscripten) worden uitgegeven, het is niet voor niets dat al die miskende genieën een thuis vinden bij Publish On Demand-uitgeverijen en teleurgesteld zijn dat niemand buiten hun familie en vrienden hun boeken koopt.
Bij heel veel schrijfwerk, zeker van amateurs is het gewoon pijnlijk om te zien hoe hun tekstje met veel bombarie wordt gepresenteerd. Toch (prematuur) dat operatoneel kiezen, terwijl het (nog) onder de douche thuishoort.
Een stukje realisme hoort er naar mijn mening wel bij. Dus: ja, schrijven, leuk, gewoon doen, maar schat je eigen niveau goed in en het is niet erg als je zelf de enige lezer bent.
Jack, ik geef je op de meeste punten gelijk, maar ik denk dat deze blog vooral is bedoeld voor mensen die hun schroom nog moeten overwinnen. Willemien Spook helpt hen het plezier in het schrijven te ontdekken. En nee, dan ben je niet meteen de nieuwe Harry Mulisch, maar dat hoeft ook niet. Ook op amateurniveau kan schrijven je veel moois brengen. Schrijven helpt ordenen, daarom is het aangaan van het schrijfproces een belangrijke stap op zich.
Daarnaast wil ik graag iets zeggen over de missie van OSMS. De basis van een relatie is wat mij betreft eerlijkheid, daarom zullen wij nooit mensen valse beloftes doen. Veel mensen lopen rond met een verhaalidee en dromen van een fysiek boek. Te vaak zie ik gepubliceerde titels waarvan ik denk, wat jammer. Had nu niet alleen geïnvesteerd in een drukker en een ISBN-nummer. Had ook tijd en geld gespendeerd aan het verbeteren van je schrijfvaardigheid, het ontwikkelen van je talent en had gezocht naar een goede redacteur. En nee, Jack, dan zijn het nog steeds geen nieuwe Harry Mulischen en dat hoeft ook niet, maar je mag wel streven naar hoogst haalbare.
De belangrijkste missie die ik als schrijfdocent heb, is de schrijfzin van de cursist om te zetten in daadkracht en daarna te zien welk talent er in de cursist huist. Omdat ik van mening ben dat iedereen een kans verdient, en ook omdat ik heb gemerkt dat talent zich kan ontwikkelen, schrijf ik niemand al bij voorbaat af. Zolang een cursist zich ontwikkelt, valt er voor hem/haar iets te leren.
Schrijven is inderdaad een complex proces, dat behalve op intelligentie ook – bijna nog meer – een beroep doet op het creatief denkvermogen. En laat dat nu juist vaak een verborgen gave zijn. Ik heb cursisten gezien die het na hun schooljaren wel uit het hoofd lieten ooit nog iets op papier te zetten. Te veel commentaar gehad op grammatica, spelling etc. En die in de cursus ontdekten dat een verhaal schrijven zoveel meer is dan correct Nederlands schrijven, die metaforen bedachten waar je u tegen zegt, verrassende plotwendingen bedachten, originele beschrijvingen.
Daarom kan wat mij betreft een analfabeet ook best schrijver zijn. Wie weet wat hij allemaal in zijn hoofd schrijft? Hij mist dan wel het een en ander aan gereedschap, maar het belangrijkste stuk gereedschap is de fantasie, en daarover beschikt hij net zo goed als ieder ander.
Ik ben het met je eens dat je ook reëel moet zijn. Niet iedereen heeft een groot schrijftalent, velen zelfs niet. En toch zal ik blijven zeggen dat iedereen schrijven kan leren. Het niveau dat uiteindelijk wordt behaald is niet maatgevend. Het schrijven zelf is dat.
Om in jouw beeldspraak te blijven: niet iedereen die kan fietsen haalt de Tour de France. Maar mogen ze daarom niet lekker blijven trainen?
Natuurlijk mogen ze lekker trainen! Helemaal niks mis mee. Maar het toverwoord is “verwachtingsmanagement”.
Ga je vertellen dat ze alleen zullen trainen en aan het einde de Ronde van Lutjebroek zullen kunnen rijden, dat ze misschien de Mont Ventoux kunnen beklimmen, of spiegel je voor dat ze toch die hele Tour kunnen doen (als amateur, of als prof, of geef je les over doping ;-) om de toppositie te kunnen halen?)
Schrijven niet moeilijk? Is het voor iedereen te leren? Dat ligt eraan over welk niveau je het hebt. Ik begrijp dat het vooral beginners zijn op wie je je richt (de titel van het gastblog is meer dan een hint), maar er staat nergens tot welk niveau je iemand kunt begeleiden. Op welk niveau moet je afscheid van je schrijfpupillen nemen? Welk niveau moet ik dan aan denken, wat heb ik uiteindelijk geleerd? Wat kan een beginner van je verwachten?
Kun je mij wat het schrijfvak betreft verder helpen in de literaire wereld?
Wat een boel vragen! Maar leuk om over na te denken.
Omdat ik me inderdaad vooral op beginners richt, houd ik me niet bezig met het niveau waarop het voor iemand stopt. Uit ervaring weet ik bovendien dat daar tevoren geen zinnig woord over te zeggen valt. Er komen mensen binnen van wie ik een hoge pet op heb en die geen steek verder komen, terwijl anderen zich tot mijn verbazing maar blíjven ontwikkelen.
Hoe ver ik met een groep of cursist mee kan gaan, is individueel bepaald en hangt mede af van wat de cursist zichzelf ten doel heeft gesteld. Lang niet iedereen wil tot publicatie komen. Soms is het voor een cursist al heel bevredigend als hij heeft geleerd een gedicht te schrijven of gebeurtenissen uit zijn jeugd te verwoorden. Maar ook zij die op een hoger literair niveau schrijven, zelfs al publiceren, kunnen behoefte hebben aan een kritische meelezer. (Ik vind het zelf ook prettig als iemand mijn tekst nog even doorleest voordat die de deur uitgaat).
Wat een beginner van mijn cursus kan verwachten, is dat zijn fantasie met behulp van allerlei stap-voor-stap-oefeningen op gang wordt gebracht, dat er schrijfdrempels worden geslecht en dat hij leert dat schrijven meer is dan mooie zinnen fabriceren. Waar ik ook veel aandacht aan besteed, is beter leren kijken, al je zintuigen wagenwijd openzetten en plezier beleven aan het onder woorden brengen van je gedachten.
Waar ik het nu niet uitgebreid over ga hebben, maar wat wel een belangrijk lesonderdeel is, is het ontvangen en geven van feedback.
Iemand verder helpen in de literaire wereld kan ik – natuurlijk! – niet. Ik kan mensen helpen hun eigen toon te vinden en samen uitknobbelen waar iemands kracht ligt, maar de stap naar de literaire wereld zal een cursist zelf moeten maken. Schrijfdocenten die pretenderen dat te kunnen, ken ik niet en die zou ik ook wantrouwen. Tips en ervaring hiermee heb ik wel, maar daar blijft het bij.
Met groet!
He, wat leuk mijn “juf” Willemien als gastblogger !! Ik ben 1 oktober gestart met de cursus durf te schrijven. Deze cursus heeft mij absoluut een zetje in de goede richting gegeven. Ik durf het aan om te schrijven. En mede dankzij het zetje van Willemien zijn er inmiddels twee columns en een verhaal van mij gepubliceerd. Mijn angst is overwonnen. Dankzij de goede feedback van de Willemien en de medecursisten. Door deze feedback leer ik iedere week meer. Ik sluit me dus volledig aan bij deze blog: Durven beginnen ( en geluk hebben met zo’n fijne ‘juf’ en groep :-) )
Ha Petra! Wat leuk je hier tegen te komen.
Dank voor dit blog. Geeft mij een steuntje in de rug. Ik ben volop met schrijven aan het experimenteren en vind het vooral hartstikke leuk en let nauwelijks op ‘hoe t hoort’ . Ik denk meteen aan Jan Kortie, stembevrijder, die zegt: iedereen kan zingen. Zelf ben ik nog aan het uitvogelen hoe ik via WordPress mijn blog dat nog vooral achter de schermen bestaat kan uitwisselen. Bij deze http://www.momentumcoaching.nl. Uit het magazijn, naar de etalage…….
Dat is de bedoeling van deze wekelijkse blog: aanmoedigen en inspireren :) Er zijn massa schrijfregels en tegelijkertijd bestaan ze niet. Lap ze aan je gympies en laat je pen dansen!
Schrijven vanuit je hart en buik werkt verfrissend. Ratio is gewoonlijk een nare scheidsrechter die de fantasie beteugelt en schrijfsels doet afglijden naar clichématig niveau.
Anderzijds: de “regels” ziijn er niet voor niets. Maar hanteer ze naar de geest, niet naar de letter.
We hebben het niet over publicabele manuscripten Leonardo, maar over het aanmoedigen van mensen die ‘het schrijven’ willen onderzoeken. Als je je schrijfplezier omarmt hebt, dán lijkt het me tijd om de regels te onderzoeken.
Helemaal mee eens!
Wat goed Jozien, dat je aan het experimenteren bent. Dat is in dit stadium belangrijker dan hoe het hoort. Eerst je eigen toon vinden.