Personagegedreven of plotgedreven?

Gastblog door Jack Schlimalznik

Rondom het duo plotgedreven/personagegedreven verhalen bestaan veel misverstanden. Plotgedreven en personagegedreven zijn termen die beschrijven wat de belangrijkste aanleiding voor de ontknoping is en wat het hart van het verhaal is.

Om dat duidelijk te maken de verschillen én de overeenkomsten op een rijtje.

De verschillen

Plotgedreven

Bij een plotgedreven verhaal is de aanleiding voor de ontknoping iets dat buiten het personage staat. Bij de ontknoping is dat personage niet dramatisch veranderd ten opzichte van het begin van het verhaal. Voorbeelden van plotgedreven verhalen zijn: wie is de moordenaar, lukt het tijdig de wereld te redden, lukt het om de perfecte partner aan de haak te slaan?

Personagegedreven

Bij een personagegedreven verhaal gaat het om de ontwikkeling van het personage zelf. Bijvoorbeeld hoe hij het verleden verwerkt, zichzelf leert accepteren, of, heel bekend, hoe hij zich van volwassene tot puber ontwikkelt (de ontwikkelingsroman). De ontknoping is het resultaat van de ontwikkeling. Zo zullen andere plotwendingen eerder te maken hebben met hoe het denken van het personage verandert (of misschien niet verandert als thema van het verhaal).

De overeenkomsten

Zoals een plotgedreven verhaal personages kent, kent een personagegedreven verhaal een plot. Het is dus heel goed mogelijk om personagegedreven verhaal “plotgedreven” te schrijven.

Hoe een personage zich ontwikkelt, leg je dan in een plot vast. Bijvoorbeeld welke factoren (ontmoetingen, gesprekken, gebeurtenissen) van invloed zijn op de ontwikkeling van A naar B en welke wendingen die ontwikkeling heeft.

Zo kun je anticiperen

Door dit vooraf vast te leggen – dus te plotten -, voorkom je dat die factoren als een al te grote toevalligheid worden gezien, of als een noodgreep van de schrijver om het verhaal over een dood punt te trekken.

Wanneer je als schrijver weet dat iets eraan komt, kun je er immers ruim op tijd op anticiperen. Zo voelt het voor de lezer natuurlijker als het eenmaal zover is. Wanneer bijvoorbeeld een ontmoeting met oma een doorslaggevende invloed is op de ontwikkeling, kun je al aan het begin aankondigen dat oma over een paar weken op bezoek komt, ook al is voor de lezer dan nog niet duidelijk welke rol oma zal spelen.

Probeer het eens uit!

Je hoeft niet te werken met een vooraf vastgesteld plot. Als je echter regelmatig vastloopt in verhalen of zelden een verhaal tot een einde schrijft, bijvoorbeeld omdat je personages andere ideeën hebben over voortdrijven, kun je kijken naar technieken voor het gebruik van een plot. Omdat een verhaal (verhalende tekst) zonder plot niet bestaat, zul je daar toch aan moeten werken.

Jack Schlimazlnik is een enthousiast lezer en liefhebber van literatuur, vooral verbeeldingsliteratuur. In 1996 is Jack gaan proeflezen voor schrijvende vrienden en bekenden om daar nooit mee op te houden, hetgeen resulteerde in jurylidmaatschappen voor onder meer Fantastels en Trek Sagae. Daarnaast schrijft Jack zelf verhalen, die o.a. in Pure Fantasy en Wonderwaan zijn gepubliceerd en regelmatig hoog eindigden in wedstrijden (o.a. Paul Harland Award, Fantastels, Unleash Award). Enkele verhalen zijn via Smashwords te verkrijgen. Een roman is in ontwikkeling. Volg Jack op Twitter en Facebook.

  • Plotgedreven of personagegedreven. Denk jij daarover na voordat je gaat schrijven? Of ontdek je dat achteraf?
  • Ken je de voordelen van plotten?
  • Heb je ervaring met plotten? Hoe houd jij overzicht? Heb je tips? Deel ze hieronder!