Klap in de nek

Door Marjon Cosijn

Als schrijver heb je veel middelen om je verhaal te vertellen. Met middelen bedoel ik ook: verteltechniek. Deze helpen je om verschillen aan te brengen in onder andere ritme, tempo, volgorde en opbouw.

Het is maar goed dat die verschillende verteltechnieken bestaan, want als schrijver heb je tenslotte alleen maar woorden. Geen kleur, zoals de schilder. Geen klank, zoals de musicus. Geen vorm, zoals de danser.

Juist omdat je alleen maar woorden hebt, moet je die zo effectief mogelijk gebruiken. Door verteltechnieken goed in te zetten, geef je je verhaal het maximale effect mee. Het is belangrijk om je te realiseren dat er veel verschillende verteltechnieken bestaan.

Ik leg je vandaag het principe ‘klap in de nek’ uit. Deze verrassingstechniek kun je in alle genres gebruiken.

Een goed verhaal

Een goed verhaal is pas goed, als het goed verteld wordt. Let maar eens op als iemand in een gezelschap een mop gaat vertellen. Heel vaak hoor je hoe dat op het moment suprême mis gaat. Dan heeft de verteller de volgorde van de gebeurtenissen omgedraaid, is hij een personage vergeten of is hij de clou kwijt. Gevolg: zowel hijzelf als het publiek is teleurgesteld.

Dat wil je als schrijver niet. Je wilt het maximale effect bereiken met jouw verhaal. Bij ‘klap in de nek’ breng je de lezer eerst in de stemming. Je geeft hem details over je verhaal, over je personage, over de keuzes waar jouw hoofdpersonage voor staat. Zo zorg je dat je lezer zich identificeert met je personage. Hoe meer hij zich met hem verwant voelt, hoe meer hij meeleeft. En hoe meer hij meeleeft, hoe dieper hij het verhaal wordt in gezogen.

De meelevende lezer

Nadat je je lezer in de stemming hebt gebracht, breng je hem op de hoogte van de noodzaak. Je vertelt hem bijvoorbeeld dat Jantien op een bepaalde vacature moet solliciteren, omdat ze anders haar zelfrespect kwijtraakt.

Je neemt je lezer mee in haar afwegingen, haar angsten en haar hoop. Als de lezer helemaal begrijpt wát ervan afhangt, dan weet hij hoe belangrijk het is dat Jantien actie onderneemt. Als je dat goed hebt gedaan, begint je lezer zich zorgen te maken als hij leest dat zij twijfelt en haar beslissing uitstelt.

Op dat moment grijp je in: je stelt je lezer gerust. Het volgende dat hij leest is dat Jantien pen en papier pakt. En dat ze een brief schrijft waarin ze haar kwaliteiten zo goed mogelijk naar voren brengt.

De klap in de nek

De brief gaat in een envelop. Er gaat een postzegel op en Jantien geeft haar zoontje opdracht om de brief naar de brievenbus te brengen.

De lezer haalt opgelucht adem. Gelukkig. Jantien snapt eindelijk wat ze waard is. Met deze baan wacht haar een gouden toekomst. Omdat de lezer Jantien kent en weet dat zij alles kan waarmaken wat ze in haar sollicitatiebrief heeft beloofd, gunt hij haar die baan.

Ontspannen leest de lezer verder. Hij verheugt zich er op hoe goed het Jantien zal vergaan als zij die baan eenmaal heeft. Maar dan schiet hij rechtop, want Jantien heeft haar jas aangetrokken. Ze heeft zich bedacht en trotseert een regenbui om haar zoon in te halen, voordat hij haar sollicitatiebrief post.

Deze verteltechniek noem je ‘klap in de nek’: je lezer meenemen in de spanning, geruststellen en alsnog laten schrikken door de onverwachte actie van je personage.

Verteltechnieken geven je als schrijver meer mogelijkheden: gastblogger Leonardo Pisano schreef op deze plek meerdere keren over de verteltechniek ‘napalm’.

Gebruik jij de ‘ klap in de nek’?

• Heb jij vragen over ‘klap in de nek’? Stel ze hieronder.
• Heb je voorbeelden van ‘klap in de nek’ in jouw verhalen of in die van anderen? Deel ze met ons!