Je verhaal in de verleden of tegenwoordige tijd?

Door Marjon Cosijn

‘Zal ik mijn verhaal in de tegenwoordige of in de verleden tijd schrijven?’ Dat is een vraag die mij nog al eens door cursisten gesteld wordt. Dit is inderdaad een van de eerste keuzes die je als schrijver moet maken wanneer je aan een verhaal begint.

Natuurlijk heeft iedere keuze die je maakt gevolgen voor je verhaal. Daarom is het handig om de verschillen tussen en de consequenties van tegenwoordige en verleden tijd op een rijtje te zetten.

De meeste moderne verhalen en romans zijn geschreven in de verleden tijd. Deze gewoonte stamt af van vroegere tradities, want lang voordat er een krant was, trokken troubadours en omroepers rond. Zij vertelden in kastelen en op dorpspleinen over gebeurtenissen die al voorbij waren.

Onze verhalen dienen niet om nieuws door te geven. Daarvoor heeft onze lezer tegenwoordig andere bronnen. Daarom kunnen wij kiezen uit de tegenwoordige en verleden tijd.

Verleden tijd

Kijk eens naar deze zinnen.

Hij fietste de straat in. Alle huizen waren verlicht, behalve dat van hem. Anja’s auto stond niet op de oprit.

Dit is een verontrustend moment in het verhaal. De schrijver vertelt dat het personage ontdekt dat er iets niet in de haak is.

Tegenwoordige tijd

In de tegenwoordige tijd leest het fragment net iets anders (schrijven gaat over nuance):

Hij fietst de straat in. Alle huizen zijn verlicht, behalve dat van hem. Anja’s auto staat niet op de oprit.

Een tekst in de tegenwoordige tijd heeft meer spanning. Dat komt door het ‘hier en nu’ gevoel dat wordt veroorzaakt door de tegenwoordige tijd.

Een gillende ambulance kan nú op weg zijn naar Anja die van een viaduct is afgereden. Zij kan nú verkracht worden door een onverlaat of zij kan nú in het vliegtuig zitten omdat zij hem verlaten heeft. Alles speelt in het heden; hetzelfde moment waarop het personage de straat in fietst.

Het gebruik van de tegenwoordige tijd heeft als effect dat het verhaal dichter bij de lezer staat. Daardoor raakt de lezer meer betrokken bij de personages. Dat is wat je als schrijver wilt.

Er zijn ook nadelen

Wanneer je zoals ik een hele roman in de tegenwoordige tijd schrijft, kom je momenten in het verhaal tegen waarop dat gekunsteld aanvoelt.

Het grote nadeel is dat je dan niet meer terug kunt. Je kunt niet een paar alinea’s of fragmenten in de verleden tijd schrijven. Behalve als je binnen je verhaalheden met flashbacks gaat werken.

Er is geen regel die je helpt kiezen. Iedere keer weer zul je moeten aanvoelen welke tijd het beste past bij dit specifieke verhaal of bij deze bepaalde roman. Daarom is het handig om een scène in de tegenwoordige én in de verleden tijd te schrijven. Dat is de beste manier om het verschil in effect te ervaren.