Gedichten en verhalen willen klinken
Gastblog door OSMS-schrijfcoach Willemien Spook
Tegenwoordig kun je er als dichter niet meer omheen: voordragen. Als Stadsdichter wordt dit ook regelmatig van mij verwacht. Daar heb ik nogal tegenop gezien. Ik heb dan ook de nodige schroom moeten overwinnen. Hoe ik dat heb gedaan, en hoe ook jij dat kan, heb ik voor je opgeschreven.
‘Stille dichters’
Gedichten schrijven is één ding. Ze voordragen, is heel iets anders. Als je dat ook vindt, sta je daarin zeker niet alleen; veel dichters vinden het iedere keer weer spannend om hun gedichten voor het voetlicht te brengen. Ik heb zelfs jarenlang rondgelopen met plannen om een genootschap op te richten: ‘Stille Dichters’. Lekker in een klein clubje gedichten aan elkaar sturen. Veilig, dat wel, maar ook onzichtbaar, en niet worden gezien is niet worden gehoord. En wat heb je eraan als je jezelf zo beperkt? Bovendien wil een gedicht klínken. Dat is tevens de beste gelegenheid om te laten horen hoe jij het bedoeld hebt. Ik realiseerde me dat ik de confrontatie aan moest gaan. Dat viel uiteindelijk best mee.
Uit het hoofd voordragen of niet
Je ziet steeds meer dichters die uit het hoofd declameren en ook nog eens een geweldige performance neerzetten. Zo’n dichter ben ik niet en zal ik ook nooit worden. Ook heb ik een zachte, kleine stem, eigenlijk helemaal niet geschikt voor de bühne, maar ik heb wel mijn schroom afgelegd en ben dat podium op gegaan. Eerst als bange, grijze muis, veel te zacht en te snel sprekend, later beter verstaanbaar maar nog steeds wat stijvig. Nu ben ik zo ongeveer waar ik wezen wil: ik stá er, steviger nu, en ben toch dicht bij mezelf gebleven.
Dat klinkt alsof het een tegenstelling is, maar dat is het gelukkig niet. Je kunt heel goed je eigen manier van spreken behouden, je hoeft geen act op te voeren. Wat daarbij helpt, is dat er vaak geluidsversterking aanwezig is, waardoor je jezelf niet hoeft te overschreeuwen en zelfs kunt fluisteren waar dat nodig is.
[bctt tweet=”Je schroom overwinnen om op het podium te staan met je gedicht of verhaal. Willemien Spook geeft tips. OSMS-gastblog” username=”marjonsarneel”]
Oefenen, oefenen, oefenen
Het is belangrijk dat je vaak oefent, zodat je leert hoe je je stem het best kunt gebruiken. Oefen voor de spiegel, draag voor op je zangclub, bij een familiefeest, wáár je maar kunt, met en zonder microfoon; het zal je ervaring brengen. Check achteraf altijd of het goed verstaanbaar was, vooral achterin. Vraag goede vrienden om commentaar en luister of je er iets mee kunt.
Er zijn ook psychologische hulpmiddelen om je sterker te voelen bij het voordragen. Als je je voor je voordracht twee minuten groot denkt en doet (dus bijvoorbeeld achter je bureau gaat zitten alsof je een hele belangrijke directeur bent, benen op tafel, breeduit) en vanuit die gedachte je gedicht voordraagt, durf je meer ruimte te nemen, je stem meer in te zetten, zonder dat je een rol speelt.
Dikke huid
Nog een tip: zoek naar jouw binding met het gedicht. Waarom heb je het geschreven? Waarom is het de moeite waard? Houd die liefde voor je eigen tekst vast op het podium. Je staat er toch, doe het dan in ieder geval met liefde voor je eigen gedicht. En wees niet bang voor kritiek. Als optredende dichter zul je je daartegen moeten wapenen. Je stelt jezelf kwetsbaar op, een gedicht is nu eenmaal een persoonlijk product. Mijn advies: kweek een dikke huid, want iedereen vindt er wel iets van. Ook dichters van naam kunnen dit beamen.
En last but not least: neem je eigen gedicht serieus. Als jij dat al niet doet, kun je dat moeilijk van een ander verwachten.
Vragen of tips?
- Heb je vragen aan Willemien Spook over voordragen en kwetsbaarheid? Stel ze in het antwoordveld
- Heb je zelf tips die anderen kunnen helpen om stevig op het podium te staan? Deel ze hieronder!
Veel succes!
Willemien Spook (Haarlem, 1955) is Stadsdichter van Haarlem, schrijfdocent en beeldend kunstenaar. Het eerste Haarlemse muurgedicht is van haar hand. Het is geschilderd op de zijmuur van de voormalige Haarlemmeroliefabriek aan de Antoniestraat. Willemien Spook is ook schrijfcoach bij OSMS.
Ik ben het er niet helemaal mee eens dat alleen wanneer de dichter voordraagt het gedicht het best tot zijn recht komt. Anderen kunnen prima gedichten voordragen en dat wordt regelmatig gedaan, ook in wedstrijdverband.
Als dichter beschik je over heel veel gereedschappen om de taal naar je hand te zetten zodat een bepaalde manier van voordragen afgedwongen wordt, zelfs onconventionele manieren die meer met lay-out hebben te maken. Dichterlijke vrijheid. Maar ik zie veel dichters die daar geen gebruik van maken en volledig in vrije vorm werken waarbij je als lezer niet kunt zien waar nadruk ligt, waar versnelling ligt, waarin geen ritme zit. Dat vind ik jammer, ook voor de dichter, want publiceren heeft dan weinig zin: je draagt onvoldoende op de lezer over hoe de tekst gelezen moet of kan worden. Na je dood zal je gedicht nooit meer klinken zoals je dacht.
Met proza is het normaal dat je bij publicatie afstand neemt van de tekst – het is afwachten hoe de lezer opvat wat je hebt geschreven. Daarin ontstaat een spanning, een symbolische laag of productie, die net zo belangrijk is als de tekst zelf en waar ke zelf verdieping in kunt vinden. Het is jammer dat sommige dichters hun tekst niet op die manier kunnen loslaten, niet accepteren dat anderen het op hun eigen manier voordragen (ik heb hier verschillende stadsdichters over gesproken die niet wilden dat anderen hun werk voordroegen).
Ik vind het als maker zelfs heel spannend hoe iemand anders lagen in je werk ontdekt – of onthult, in het geval van voordragen – die je er zelf niet bewust had in gelegd.
Er valt natuurlijk over te discussiëren of het al dan niet wenselijk is dat je verhaal of gedicht anders wordt geïnterpreteerd dan je als maker had bedoeld.
Hier kan ik mij goed in herkennen. Ik heb regelmatig, onder meer dit jaar bij De Haarlemse Dichtlijn en in het Torpedotheater in Amsterdam, mijn werk voorgedragen. Achteraf heb ik vaak het idee dat mijn ‘performance’ toch niet sterk genoeg was. Maar dat komt ook mede door een hoge mate van zelfkritiek, denk ik. Je ziet jezelf toch nooit objectief. http://www.renevishaarlem.nl/
René, tóp dat je het podium opgaat.
Laten we wat liefdevoller voor onszelf worden.
Toevallig heb ik net ook een blog over voordragen van je eigen tekst geschreven, voor korte verhalen maar dat komt in principe op hetzelfde neer. Hier de link: https://odileschmidt.wordpress.com/2017/07/19/voorlezen-van-een-eigen-tekst/
Leuk Odile! Dank voor de link. Mooie foto ook!