Wat je wilt weten over dialooglabels (1)

Dialoog schrijven is een vak apart. Daarom ben ik blij dat ik je de gastblogs van Leonardo Pisano kan aanbieden. Hij is auteur van Mosterd voor de Maaltijd, het standaardboek over het schrijven van dialogen.

OSMC-gastblog door Leonardo Pisano

Dialoog is een specifiek deel van je verhaal. Door dialoog te gebruiken kun je je personages kleur geven, informatie delen, spanning oproepen en nog veel meer. Dialoog is niet zomaar tekst tussen aanhalingstekens. Lees mijn blog drie valkuilen bij dialoog schrijven..

Dialoog bestaat uit twee delen: de tekst tussen aanhalingstekens, die door je personage wordt uitgesproken en het dialooglabel.

Wat is nu een dialooglabel? Dat is de toevoeging: ‘zei hij’ of ‘antwoordde zij’. Dialooglabels zijn belangrijk, omdat ze aan de lezer duidelijk maken wie er aan het woord is. Tijdens een dialoog wordt vaak veel informatie gegeven en de dialooglabels helpen de lezer bij te houden wie wat zegt.

Als schrijver moet je je realiseren dat elk dialooglabel een inbreuk is op het verhaal. Hoe zit dat?

Het huwelijk van Harm en Els

De lezer leest een verhaal over Harm en Els. Hij is geïnteresseerd hoe deze twee uit hun huwelijksimpasse komen. De lezer wil weten of Els hem vergeeft en of Harm een knieval zal doen. Of ze het zullen redden, of dat het huwelijk ten onder zal gaan.

Het conflict tussen je personages stuwt je verhaal voort. Een lezer wil weten hoe het verder gaat. Tijdens het lezen bevindt hij zich als het ware in de slaapkamer van Harm en Els. Hij houdt zijn adem in als, na een stilte, een van beiden het woord weer neemt.

Regieaanwijzing

Het dialooglabel ‘zei hij’ of ‘vroeg zij’ is een aanwijzing van de schrijver aan de lezer. In feite roept de schrijver deze toevoegingen door het verhaal heen.

Maar het mag niet te druk worden in de slaapkamer van Harm en Els. Dat leidt de aandacht af van waar het om gaat: het verhaal. De schrijver doet er dan ook goed aan om achter het kamerscherm te blijven staan en zo min mogelijk op te vallen.

Zolang hij de dialooglabels ‘zij antwoordde’ of ‘hij vroeg’ gebruikt, lukt dat prima. De termen zeggen, vragen en antwoorden zijn neutraal. De lezer ervaart deze woorden bijna als onzichtbaar. Daardoor verstoren deze dialooglabels het verhaal niet. Ze doen wat ze moeten doen: de lezer helpen om het verhaal goed te begrijpen.

Door het kamerscherm heen

Anders wordt het als de schrijver dialooglabels als ‘mompelde hij’ of ‘beet zij hem toe’ gaat gebruiken. Die woorden zijn allesbehalve neutraal. De schrijver stapt dan als het ware dóór het kamerscherm heen en wordt zichtbaar. En dat is nu net wat je als schrijver niet wilt; de lezer moet in die slaapkamer blijven, samen bij Harm en Els. De fictionele droom mag zo min mogelijk verstoord worden. Je lezer moet kunnen volgen hoe die twee een einde maken aan hun relatie zonder dat jij als schrijver daar doorheen staat te roepen.

De hersenen van de lezer verwerken neutrale dialooglabels zonder de lezer uit het verhaal te halen. Bijna onbewust checkt de lezer tijdens het lezen wie er aan het woord is en stapt daarna weer terug in het verhaal.

Dialooglabels kunnen niet saai genoeg zijn

Dus wees nooit bang dat je tekst saai wordt als je voortdurend ‘vroeg hij’ of ‘antwoordde zij’ gebruikt. Dialooglabels zijn slechts toevoegingen die nodig zijn om je verhaal begrijpelijk te maken. Jouw taak als schrijver is om die zo neutraal mogelijk op te schrijven, zodat je je lezer niet stoort.

Leonardo Pisano schrijft korte verhalen en romans. Samen met Marit van Ekelenburg heeft hij een boekje geschreven over het schrijven van dialoog: Mosterd voor de maaltijd. Het wordt in eigen beheer uitgegeven. Voor verdere informatie: maritschrijft.com/mvdm of mosterdvoordemaaltijd@gmail.com.

Heb jij vragen over dialoog?

• Worstel jij weleens met dialoog? Grijp dan nu je kans en stel je vragen hieronder aan Leonardo.
• Of heb je zelf goede tips? Deel ze in het antwoordveld!