Wanneer schrijf je lange zinnen?
OSMC-blog door Marjon Cosijn
Wat is beter: korte of lange zinnen? Die vraag hoort bij de Vragen Top 10 over schrijven. Hoog tijd dus voor een OSMC-Blog over dit onderwerp. Vandaag aandacht voor lange zinnen. Waarom zou je een lange zin schrijven?
We beginnen met Ce que j’appelle l’oubli. Dat is een novelle van Laurent Mauvignier die slechts uit één zin bestaat, terwijl het boekje 60 pagina’s telt. Deze novelle is niet bedoeld als schrijfexperiment. Het was niet de bedoeling van de schrijver om eindeloos woorden achter elkaar te plaatsen, alleen om een indrukwekkende lange zin te produceren.
Dan had hij net zo goed een willekeurige lange zin kunnen schrijven. Zoals bijvoorbeeld gebeurde op deze website: www.delangstezin.nl. Tot mijn verrassing ontdekte ik deze website waar geen auteur, geen contactmogelijkheid, geen foto’s, geen andere artikelen of verhalen en geen links te vinden zijn. Hier staat niets anders dan één zin. Die zin telt 9861 woorden. Het verschil tussen de Ce que j’appelle l’oubli en deze zin lijkt mij het antwoord op de vraag: waarom zou je een lange zin schrijven.
Het verschil zit in de betekenis
De Franse novelle vertelt een verhaal. Er is een man aan het woord die zo verontwaardigd is dat hij niet in staat is om te stoppen met praten.
Op de website www.delangstezin.nl staat letterlijk: ‘…we beginnen gewoon opnieuw met het formuleren van De Langste Zin, want ik heb er niet alleen de tijd voor, maar ik heb ook een arrangement dat me vertelt dat ik vanavond eraan toe ben, dat ik het vanavond moet doen: het maken, het formuleren en het inspreken en voorlezen van De Langste Zin, wat die dan ook mag inhouden, want dat maakt eigenlijke helemaal niet uit; het uitgangspunt is ongelooflijk banaal, want het gaat puur om lengte…’
Je kunt je dus de moeite besparen om al die 9861 woorden van www.delangstezin.nl te lezen. Voor zover ik weet is de Franse novelle niet in het Nederlands verkrijgbaar, maar als je Frans leest, is dit een aanrader. Deze lange zin is zo’n bijzonder relaas dat hij zelfs op toneel wordt gebracht.
Je kunt met zinslengte spelen
De auteur van www.delangstezin.nl had geen ander doel dan een recordaantal woorden achter elkaar.
De Franse auteur probeert met zijn puntloze tekst iets bereiken. Hij streeft naar een effect. Hij wil dat de lezer zou begrijpt hoe radeloos zijn personage is. Hij wilde de lezer ademloos achterlaten. Dat is een uitstekende reden een lange zin te gebruiken, maar een lange zin kan ook een heel ander effect hebben.
Er zijn nog meer redenen om lange zinnen te gebruiken.
- Als je je tekst wilt vertragen.
- Als je bij de lezer een gevoel van oneindigheid wilt oproepen.
- De lezer meevoeren in een dromerige sfeer.
Ken jij nog andere redenen? Schrijf ze hieronder in het antwoordveld en praat mee!
- Houd jij je bewust bezig met de lengte van je zinnen in je verhalen of romans?
- Ken je een Nederlands voorbeeld waarin extreem lange zinnen worden gebruikt?
- Heb je ooit geëxperimenteerd met langere of kortere zinnen? Wat was de uitkomst? Deel je ervaringen hieronder.
- Hoe voorkom jij dat je zinnen te lang worden?
Ik ben geneigd ook gebruik te maken van lange zinnen, maar dat komt puur omdat ik bijna zo snel typ als dat ik denk en dat er ook ontzettend veel in mijn hoofd zit wat ik op dat moment dan ook op het papier, of beeldscherm, wil zien. Het nadeel, heb ik vaker gehoord, is dat lezers zich even kunnen verliezen in de essentie van de zin, wat ik me soms wel kan voorstellen. Wanneer ik een zin van mezelf nog een keer goed moet lezen, weet ik dat ik een lange zin ben gaan schrijven. Regelmatig zorg ik dan toch voor een punt ergens in die zin waardoor het fijner leest en voor meer overzicht zorgt.
Ik vind overigens dat als je écht een lange zin wil maken, het wel moet kloppen. Een komma plaatsen terwijl een punt toch beter op zijn plaats is, vind ik vals spelen :-)
Maar, ik heb er nooit bij nagedacht om lange zinnen juist wél te gebruiken om een bepaalde emotie te versterken. Ik hou van emotie, helemaal wanneer ik het voor elkaar krijg om dit in mijn verhalen te kunnen laten ‘zien’, dus ik zal dit gegeven zeker mee nemen bij een volgend relaas. Dank voor dit onderwerp!
Mooi om te lezen Valerie. Ik zou zeggen: doortikken of doorschrijven zolang de woorden en zinnen zich aandienen, maar wel je eigen teksten redigeren voordat die aanbiedt aan lezers. Inmiddels heb ik ontdekt, ook dankzij verschillende reacties, dat lange zinnen zowel vertragend als versnellend kunnen werken. Het is goed om dat te weten, daar kunnen we ons voordeel mee doen.
Renate Dorrestein vertelde eens tijdens een workshop dat ze een gevoel moest overbrengen van onrust met verlies van alle controle. Ze moest op een gegeven moment een wortelkanaalbehandeling ondergaan en “zag het” toen: een hele lange zin (in haar geval een zin van een pagina lang). De verlossende punt komt maar niet en de lezer snakt naar adem.
Dus ja, zinslengte, mits doordacht ingezet, kan een bepaalde emotie opwekken. Het werkt subliminaal en dat ondersteunt (“manipuleert” :)) de leesbeleving. Lang is geen absoluut begrip; lang bestaat bij de gratie van kort, dus afwisseling, zoals hiervoor gezegd, is van groot belang.
Weer een mooi voorbeeld van een reden om een lange zin te schrijven. De lezer naar adem laten snakken, dat willen we allemaal. Als dat op subtiele maar doordachte wijze kan, is dat genieten voor zowel de schrijver als de lezer.
Bijzonder en interessant. Doet me meteen denken aan de boeken van Philppe Claudel Prachtige literatuur. De vertaler is ook belangrijk. Ook schiet de lange, lange zin in mijn gedachten van ”The Ashes of my mother”, (Nederlandse titel?) waar de hoofdpersoon, het Ierse jongetje te horen krijgt dat de Joden vergast worden, en over de stapel schoenen, en kleren, dat gáát maar door, meer dan een bladzijde lang. Zelf zie ik dit als een je totaal verliezen in een situatie die je niet beheerst, waarvan je niet weet hoe het leven nu verder moet. En dat er dan niemand is die je het uitlegt, omdat het niet uit te leggen IS. De jongen moet zijn vader uit de kroeg halen, die daar het geld voor het gezin verdrinkt. Enzovoorts. Hahaha ik zie dat ik van schrik ook een heel lange zin geschreven heb….
Vertalen is een vak apart Laura., een goede vertaler voelt het verhaal, de schrijfstijl en de bedoeling van de schrijver aan.
Deze roman heet ‘De as van mijn moeder’ van Frank McCourt, en dat heb ik ademloos gelezen. Misschien dus wel het effect van de lange zin. Dit is een prachtig voorbeeld dat mijn blog illustreert. Dank je wel.
Ik schrijf graag korte zinnen. Ik merk dat ik het liefst zelfs zo min mogelijk woorden gebruik. Lastig als je een verhaal wilt schrijven. Maar je kunt ook met korte zinnen een verhaal voller maken. Korte zinnen geven voor mij ook de snelheid. Plus dat het handiger is als ze voorgelezen worden. Niet alleen handiger maar ook begrijpelijker. Lange zinnen zijn vaak beschrijvend, maar soms kun je niet zonder.
Als ik het goed begrijp Clair dan heeft het gebruik van lange of korte zinnen voor jou ook te maken met de schrijver zelf: de persoonlijke voorkeur. Denk je dat het ook te maken heeft met persoonlijkheid? Ik vind dat een interessant denkbeeld.
Ruudt, volgens mij versnellen korte zinnen wel degelijk. Afwisseling van kort en lang is het mooiste, ben ik met Rianne eens. Ik zal hieronder even iets ‘neerkalken’, zoals ik dat zelf noem. Gewoon als voorbeeld.
Jan de Wit is net klaar met zijn ontbijt en kijkt op zijn horloge. Hoe kan dat nou, al halftien! Om tien uur heeft hij die afspraak! Hij heeft echt niet het gevoel dat er nu al twee uren verstreken zijn, om acht uur ging zijn wekker af. Vlug raapt hij het bestek, kop en bord bij elkaar en kwakt het in de keuken op het aanrecht. Loopt daarna naar de gang, pakt zijn jas en grijpt zijn aktetas die onder de kapstok staat.
Als hij achter het stuur van zijn BMW zit en de motor start, licht het digitale klokje op. Hè, hoe kan dat! Pas half negen! Verward kijkt hij op zijn oude horloge, een erfstuk van zijn vader, de wijzers staan nog steeds op halftien. Hij schudt zijn linker pols en brengt het horloge daarna naar zijn oor. Shit, vergeten op te winden!
De korte zinnen geven dus snelheid, of laten zien dat Jan de Wit haast heeft. De zin waarin hij het bestek, kopje en bord pakt, is een lange zin. Daar voel je ook een mate van snelheid, maar dat komt door de komma’s in de samengestelde zin, volgens mij. ‘Hè, hoe kan dat! Pas halftien!’ Hier roepen de korte zinnen geen snelheid op misschien, maar wel zijn verbazing. Maar Marion moet maar even zeggen of ik het bij het rechte eind heb, ik ben geen schrijfdocent.
Ha Ton, helemaal eens. Korte zinnen geven snelheid. En het blijft uitproberen wat een specifieke tekst nodig heeft, want je weet het, er zijn geen regels. Er zijn algemene richtlijnen, dat wat over het algemeen wordt ervaren. Schrijven is zoiets magisch en dat is meteen het fascinerende. Dus experimenteer, voel en ontdek wat lange of korte zinnen op dat specifieke moment in jouw tekst doen.
Ha Marjon,
ik dacht altijd dat lange zinnen juist snelheid oproepen en niet vertraging, doordat je als lezer naar het einde van de zin wil, ga je steeds sneller lezen, misschien merk je dat nu ook al, een voorbeeld hiervan is de GVR van Roald Dahl, als de reus gaat versnellen, ga je door de lange zinnen die Dahl dan gebruikt ook sneller lezen en voel je de snelheid zonder dat je je daar bewust van bent. Ben benieuwd hoe jij daar tegenaan kijkt.
Wat een leuke insteek: de lezer wil naar het einde van de zin. Daar heb ik nog nooit over nagedacht, maar het is natuurlijk ook een mogelijkheid. Ik zou daar de visie van @Leonardo_Pisano weleens over willen horen.
Als je korte zinnen gebruikt, wordt een tekst staccato: TAK – TAK – TAK, zoals in het voorbeeld van Ton Zevenhoven hierboven. Dat ervaart de lezer als snelheid.
er zijn natuurlijk verschillende vormen van snelheid. het tak tak tak gebeuren geeft een soort snelheid in de zin van actie aan, toch word dat juist gebruikt om een andere snelheid, namelijk de snelheid waarmee het verhaal zich afspeelt te vertragen.
met een lange zin ga je vaak sneller door de tijd, terwijl veel korte zinnen achter elkaar vaak tot in detail word ingegaan op een bepaald iets.
Lange zinnen. Een heel interessant onderwerp: er zijn nog meer blogs in voorbereiding :)
Je kunt met langere zinnen sneller door de tijd gaan, maar je kunt met een lange zin juist ook onder de huid van je personage kruipen! Het is heel leuk om hier als schrijver mee te spelen.
Hoi Marjon,
In mijn boek, wat ik aan het schrijven ben, houd ik bewust rekening met het effect van de lengte van de zinnen. Mijn zinnen zijn gewoonlijk al niet zo lang. Gebruik zelden meer dan twee komma’s. Maar de korte zinnen geven je tekst naar mijn mening juist kracht. Een dialoog dat snel overspringt geeft het verhaal vaart. Wanneer iemand boos is en je gaat dat verhalend opschrijven boet het in aan boosheid. Gebruik je gewoon een krachtterm, dan komt het over. Dus, voor mij, kort, iets langer, kort, kort. Afwisseling, muziek in je tekst.
Succes!
Ja, afwisseling! Volgens mij is dat het geheim van een boeiende tekst. Kort waar het kan, langer voor de leesbaarheid en lang als je een bepaald effect wilt bereiken. Ik vind het leuk om te ontdekken wat een extreem lange zin kan doen. Er volgen nog meer blogs over dit onderwerp, dank je wel voor je bijdrage.
Veel succes met je manuscript!