Waarom de juiste details zo belangrijk zijn in je verhalen
OSMC-blog door Marjon Cosijn
Als ik denk aan Dokter Zjivago van Boris Pasternak zie ik een verwilderde blik en een baard vol ijspegels. Bij Tonio van A.F.Th. van der Heijden doemen twee wanhopige ouders op in het ziekenhuis op een warme Pinkstermiddag.
De juiste details blijven hangen
Vaak blijft er van een heel verhaal bij de lezer maar één beeld hangen. Dat beeld vertegenwoordigt dan het hele verhaal. Probeer het zelf maar en kijk eens of er een beeld komt bij Komt een vrouw bij de dokter van Kluun of bij Knielen op een bed violen van Jan Siebelink. Heb je één beeld? De kans is groot dat dat beeld een essentieel of bijzonder detail bevat.
Details zijn de kleinigheden waar de schrijver op inzoomt. Hij kiest een klein onderdeel dat symbool staat voor het grote geheel. Als een schrijver het goed doet, blijven die details levenslang op je netvlies staan.
Zo kan het beeld van een speculaasplankje het symbool worden voor een hele erfenis. Dat werkt vaak indringender dan dat de serviezen, juwelen en schilderijen waren beschreven.
Een detail kan ook iets abstracts als een gevoel of thema heel concreet maken. Het afdoen van de trouwring kan symbool staan voor alles rond een echtscheiding.
Hoe gebruik je details in je verhaal?
- Kies details die onmiskenbaar bij dat verhaal horen
Details mogen niet inwisselbaar zijn. Het harsblokje hoort bij de violist als een zeem bij een glazenwasser. Maar ook een detail dat in eerste instantie detoneert, kan het heel goed doen. Wat moet een dorre boekhouder bijvoorbeeld met een lidmaatschapskaart voor salsadansen?
- Trap niet in de valkuil van de expert
Details horen als een vanzelfsprekendheid in het verhaal voor te komen. Ga niets uitleggen. Als je een verhaal schrijft over een vioolbouwer, kun je eindeloos uitweiden over het maken en onderhouden van een strijkstok. Maar als je lezers vioolbouwer willen worden, gaan ze wel een opleiding volgen.
- Kies bijzondere details
Zoek binnen jouw onderwerp naar zaken die niet algemeen bekend zijn. Die kun je goed gebruiken voor je verhaal. Dat soort details blijft hangen: zo houd je de lezer bij de les.
- Gebruik details om je verhaal spannend te maken
Een violist die zijn harsblokje kwijt is, lijkt niet zo’n spannend detail. Maar als het geleende harsblokje van een collega veel minder donker en zacht blijkt te zijn dan de hars waarmee de snaren doorgaans behandeld worden, klinkt de viool tijdens het concert niet zoals het moet. Een goed gekozen detail kan zo leiden tot een spannend verhaal.
- Doseer!
Eén goed gekozen detail kan je verhaal optillen naar een hoger niveau. Met één specifiek detail kun je een omgeving soms indringender tekenen dan met een uitgebreide omschrijving. Personages gaan leven, juist door dat ene detail.
Vind jij het gemakkelijk om het juiste detail te kiezen?
- Houd jij van opvallende details? Hoe vind je die?
- Twijfel je weleens tussen details? Hoe maak je je afwegingen? Op gevoel? Roep je de hulp in van een proeflezer of pak jij het anders aan?
- Mis je nog tips over details? Voeg je ideeën in het antwoordveld onder de blog toe en praat mee!
Ik vind dat een moeilijke hoor. En dat zeg ik als lezer. Ik heb namelijk niet het idee dat de beelden die je hebt bij een bepaald boek per se door de schrijver moeten zijn ingevuld. Dat het eerder een eigen interpretatie is van de lezer, aangevuld met eigen ervaringen/herinneringen.
Bijvoorbeeld bij dat Knielen op een bed violen denk ik altijd aan de spoorwegovergang bij Velp, bij de weg het bos in naar de Posbank. Ik heb dat boek niet eens gelezen, maar eenzelfde boek van dezelfde schrijver (ben de titel zelfs vergeten). Ik kan me niet herinneren dat die spoorwegovergang in het boek voorkomt, maar ergens tijdens het lezen heb ik blijkbaar die associatie gemaakt en dat is wat is blijven hangen.
Ik ben ervan overtuigd dat de band tussen verhaal en lezer veel beter is als dit soort details niet wordt opgedrongen door de schrijver, dat juist de vrije interpretatie (of zelfs gefantaseerde aanvullingen) van lezers een verhaal absolute meerwaarde geven.
Als een detail er te dik op ligt, kan het zelfs tegen de schrijver gaan werken. Dat dat ene detail niet overeenkomt met wat de gemiddelde lezer uit de rest van het verhaal haalt.
@Jack, ik ben het met je eens. Als schrijver moet je niet alles proberen in te vullen: lezen is immers een interactieve bezigheid. Bovenstaande lijkt me ook een van de redenen waarom de film van het boek doorgaans tegenvalt. Conflicterende beelden.
Kluun heb ik niet gelezen. Knielen op een bed violen vond ik een irritant en onlogisch verhaal.
Goed idee, inderdaad! Ik ben op dit moment nog over de grote lijnen aan het nadenken. Was dus nog helemaal niet zo bezig met de details. Maar deze tip zal ik zeker in het achterhoofd houden!
Goed dat om onderscheid te maken tussen de grote lijn en de details @Mia. En denk eraan om de details te doseren. Beter één verrassend detail dan vijf onopvallende. Die vervuilen de tekst eerder dan dat ze iets toevoegen.
The devil is in the detail, inderdaad. Overigens is er een uitzondering. Een beproefde truc in een detective is veel details te geven van de plaats delict waarbij later blijkt dat een van die details de sleutel is tot de oplossing.
Oftewel als schrijver zoveel opties aandragen dat de lezer het ook niet meer weet!
Leuk zo’n verloting. Zelf moet ik er voor waken dat ik niet te veel details schrijf in mijn korte verhalen. Sommige vrienden op Facebook geven dan feedback.
Je hebt in een kort verhaal maar één goed detail nodig @Gemma. Fijn dat je feedback krijgt. Goede feedback is onbetaalbaar.
Leuk !Ik ben al heel lang bezig met een verhaal, maar ben vastgelopen..het komt maar niet áf..
Door het freewriten krijg ik steeds meer zin om verder te gaan met het verhaal en juist door deze tip..gewoon dat het juist opvalt als er iets is wat eigenlijk niet klopt.. ik voel het verhaal weer borrelen..Dankuwel voor het advies
Maddie, wat heerlijk om te horen! Heel veel succes met schrijven.
Marjon, ik mis het niet echt, maar om een treffend detail van iets te kunnen schrijven, moet je wel eerst onderzoek hebben gedaan. Je moet weten waar je het over hebt. Hoeveel mensen bv. weten niet dat een vioolspeler een harsblokje nodig heeft om zijn strijkstok te ‘smeren’? Of dat een strijkstok bespannen is met paardenharen en dus dat harsblokje nodig heeft?
Klopt helemaal @Jacqueline. Dank je wel voor de aanvulling. Je moet als schrijver inderdaad geen onzin vertellen, jij trekt de juiste conclusie: want met kennis van zaken kom je bijna vanzelf het soort details tegen waar ik op doel. Daarom heb ik in mijn voorbeeld voor het harsblokje gekozen. Ik had ook geen idee dat zoiets bestond. Laat staan dat ik wist over verschillen in kwaliteit en wat dat dan doet met het geluid van je instrument. Dit soort details geven je verhaal een extra laag. En ja, research doen.