Voorkom dat je als schrijver verdwaalt in je research
Door Marjon Cosijn
Hoor jij ook weleens een schrijver in een interview zeggen dat hij een tijdlang in een land, stad of streek woonde om research te doen voor zijn nieuwe roman?
Een maand in Parijs, een winter in IJsland, een reis door Afrika; alles is mogelijk. Deze schrijvers hebben vaak een werkbeurs en kunnen zich helemaal wijden aan hun project. Dat is niet iedereen gegeven! En het is gelukkig ook niet altijd nodig.
Wat is research eigenlijk en wanneer kun je het niet overslaan?
Wat is research?
Research is ‘onderzoek’. In het geval van schrijvers is het onderzoek naar concrete informatie die zij nodig hebben voor hun verhaal of roman.
Concrete zaken zoals:
– hoe zit een stad in elkaar?
– hoe zijn de gewoontes in een streek?
– hoe praten mensen met een bepaald beroep onderling?
Foto’s van de stad en Google Streetview zijn heel behulpzaam. Toch kan het voor de inleving nodig zijn om zelf door de stad te lopen, over de eindeloze pampa te rijden of een nacht in de woestijn te slapen.
Wanneer heb je het nodig?
Als je over zaken schrijft die echt moeten kloppen, dan moet je feiten nazoeken. Je kunt je als schrijver heel wat ‘dichterlijke vrijheden’ veroorloven, maar feiten zijn feiten.
Als je je verhaal bijvoorbeeld tegen een historische achtergrond plaatst dan moeten de data kloppen. Een oorlog, de dood van een bekend figuur, een grote brand, kun je niet zomaar verplaatsen omdat dat voor jouw verhaal beter uitkomt.
Je kunt dus niet zonder research als je verhaal zich afspeelt als je een plaats en een datum op je verhaal plakt. Als jij ‘Haarlem, 1906’ boven hoofdstuk I zet, moet je aan de slag. Hoe zagen de straten eruit? Hoe waren de mensen gekleed? En, ook niet onbelangrijk: welke grote gebeurtenissen vonden plaats, zowel in Haarlem, maar ook in Nederland en wellicht zelfs mondiaal.
Waarom verdwaal je in research?
Als je een klein beetje op mij lijkt, vind je alles interessant. Dan zoek je iets over Haarlem 1906 en dan lees je over analfabetisering en voor je het weet ben je een ochtend verder. Je hebt allerlei leuk materiaal gevonden, maar het helpt je geen steek verder met je verhaal.
Dat kun je voorkomen. Ik geef je hieronder mijn 3 beste tips: conclusies na mijn eigen ervaringen met vruchteloze tochten door archieven en bibliotheken.
- Maak een lijstje met concrete vragen. Bijvoorbeeld: Waar stond het washuis in Haarlem 1906?
- Zet een alarm op je telefoon van steeds 15 minuten en controleer IEDERE keer of je nog steeds bij je onderwerp bent. Zo niet, keer terug naar je onderzoeksvraag.
- Wacht met het doen van research tot je verhaal grotendeels af is. Soms zit je namelijk zaken uit te zoeken die je nooit zult gebruiken, omdat je verhaal een heel andere kant op gaat.
Verdwaal jij hopeloos in research en begin je er liever niet aan? Mis je daardoor de kans om over exotische zaken te schrijven?
- Of heb jij handige manieren ontdekt om te voorkomen dat je teveel tijd besteedt aan research?
- Hoe lukt het jou om gericht op te zoeken wat je nodig hebt? Schrijf jouw tips hieronder in het antwoordveld. Praat mee: samen leren we sneller!
Ik herken dit heel goed. ‘k Heb (ook) de neiging om alles interessant te vinden, en ‘van het rechte pak’ af te wijken, en zijweg na zijweg in te slaan. “Kan later nog van pas komen” -gebruik ik dan als excuus om eindeloos door te gaan … en niet tot schrijven komen. De tip om een tijdslimiet / wekker te gebruiken vind ik heel goed. Van veel research word ik wel wijzer, maar het gevaar bestaat erin dat ik die wijsheid en kennis dan ook wil doorgeven en te veel nutteloze (voor de lezer die daarin niet zó geïnteresseerd is) details en informatie opdring.
Ik herken dit heel goed. ‘k Heb (ook) de neiging om alles interessant te vinden, en ‘van het rechte pak’ af te wijken, en zijweg na zijweg in te slaan. “Kan later nog van pas komen” -gebruik ik dan als excuus om eindeloos door te gaan … en niet tot schrijven komen. De tip om een tijdslimiet / wekker te gebruiken vind ik heel goed. Van veel research word ik wel wijzer, maar het gevaar bestaat erin dat ik die wijsheid en kennis dan ook wil doorgeven en te veel nutteloze (voor de lezer die daarin niet zó geïnteresseerd is) details en informatie opdring.
Ik herken dit heel goed. ‘k Heb (ook) de neiging om alles interessant te vinden, en ‘van het rechte pak’ af te wijken, en zijweg na zijweg in te slaan. “Kan later nog van pas komen” -gebruik ik dan als excuus om eindeloos door te gaan … en niet tot schrijven komen. De tip om een tijdslimiet / wekker te gebruiken vind ik heel goed. Van veel research word ik wel wijzer, maar het gevaar bestaat erin dat ik die wijsheid en kennis dan ook wil doorgeven en te veel nutteloze (voor de lezer die daarin niet zó geïnteresseerd is) details en informatie opdring.
Ik herken dit heel goed. ‘k Heb (ook) de neiging om alles interessant te vinden, en ‘van het rechte pak’ af te wijken, en zijweg na zijweg in te slaan. “Kan later nog van pas komen” -gebruik ik dan als excuus om eindeloos door te gaan … en niet tot schrijven komen. De tip om een tijdslimiet / wekker te gebruiken vind ik heel goed. Van veel research word ik wel wijzer, maar het gevaar bestaat erin dat ik die wijsheid en kennis dan ook wil doorgeven en te veel nutteloze (voor de lezer die daarin niet zó geïnteresseerd is) details en informatie opdring.
Ik herken dit heel goed. ‘k Heb (ook) de neiging om alles interessant te vinden, en ‘van het rechte pak’ af te wijken, en zijweg na zijweg in te slaan. “Kan later nog van pas komen” -gebruik ik dan als excuus om eindeloos door te gaan … en niet tot schrijven komen. De tip om een tijdslimiet / wekker te gebruiken vind ik heel goed. Van veel research word ik wel wijzer, maar het gevaar bestaat erin dat ik die wijsheid en kennis dan ook wil doorgeven en te veel nutteloze (voor de lezer die daarin niet zó geïnteresseerd is) details en informatie opdring.
@Luc, goed dat je ziet dat zelfs in je verhaal uiteindelijk interessante maar nutteloze informatie moet zitten. Het is een kunst om interessante informatie zó te kiezen dat die het verhaal versterkt! Want teveel of niet relevante informatie beneemt de schrijver het zicht op de verhaallijn en dat kan natuurlijk nooit de bedoeling zijn.
Je kunt ook doorslaan in het gebruiken van feiten. Dat krijg je als de feiten die je tot in detail hebt onderzocht niet overeenkomen met de feiten die de lezer kent (en die mogelijk op verkeerde aannames en populaire dwalingen zijn gestoeld). Als je verder geen uitleg geeft, denkt de lezer dat het niet klopt, terwijl je zo je best hebt gedaan om de èchte feiten weer te geven.
Bij het gebruik van informatie van derden over een bepaalde locatie krijg je vaak het effect dat schrijvers elkaar gaan napraten. Als je er zelf heen gaat (als je die mogelijkheid hebt) kom je terug met details die je nergens anders kan vinden. Al was dat maar omdat iedereen een omgeving anders beleeft en bij iedereen andere dingen opvallen.
Een voorbeeld: toen ik voor het eerst in het noorden van Londen kwam, in een rijke wijk, was het eerste dat ik zag toen ik uit het metrostation kwam een Rolls Royce met goudkleurige velgen. Dàt is het beeld dat ik wil gebruiken om die wijk te beschrijven. Er is geen informatiebron waarin je zo’n detail zult vinden.
Maar je kunt gewoon ook je ding doen en achteraf schrijven over je ervaringen.
@Jack, een Roll Royce met goudkleurige velgen. Dát is pas een cadeautje voor de schrijver!
Wanneer je als schrijver research doet en je ‘ontmaskert’ details die in het collectieve bewustzijn zitten, dan zul je die ontdekking ook met de lezer moeten communiceren. Anders denkt hij inderdaad dat je het mis hebt, en haakt hij af.
Ja, goede tips! Vooraf goed bedenken welke info je eigenlijk zoekt en de wekker zetten lijken me erg handig.
Ik heb zelf voor een scriptie (non-fictie dus) steeds in de informatie aangeven welk stukje voor welk onderwerp handig is. Zeker bij gekopieerde artikelen of geprint materiaal is het handig om het betreffende stuk te markeren (misschien zelfs een ander kleurtje voor elk onderwerp). Ik schreef dan ook nog eens per onderwerp op in welk artikel en op welke bladzijde er iets over stond. Het kostte erg veel tijd, maar op die manier hoefde ik niet steeds alles opnieuw te lezen omdat ik vergeten was waar specifieke info zich bevond. En bijkomend voordeel, tijdens het lezen van de info viel ik niet in slaap omdat ik het te druk had met kleuren…
Prachtige aanvulling Aukje-Tjitske! Heel goed bruikbaar voor fictieschrijvers.
Ik ga hier een collega mee verrassen met dit verhaal, we hebben vorige week over djt onderwerp zitten praten, dat de research nooit eindig lijkt! Goede en vooral praktische tips waarvoor dank. En dat ik daardoor meeding naar je nieuwe cursus is mooi meegenomen…..jij geeft een cadeautje weg op je verjaardag…mooi Groet Ans
Ja Ans, goed idee, geef door die tips. Mijn motto is niet voor niets ‘laten wee samen de wereld betere verhalen schenken’. Veel succes met de research en met de loting natuurlijk!
Maar research doen en afdwalen is op zichzelf héél erg leuk.
Dat ben ik helemaal met je eens, @sandra, maar het kan verschrikkelijk veel tijd kosten :)
Ik heb net toch zo leuk geresearcht. Ik zocht in mijn eigen collectie ansichtkaarten naar een kaart die mijn personage kon versturen. Ik vond een foto van een vrouw op een schelp. Op de achterzijde stond dat de vrouw Miss Universe 1995 is. Ik googelde godin + schelp: want hoe ging het mythische verhaal ook al weer. Ik kwam bij het schilderij De geboorte van Venus van Sandro Botticelli en zag dat Miss Universe dezelfde houding had aangenomen. Ik las dat in de klassieke oudheid een schelp een metafoor was voor een vagina. En dit alles past zó mooi bij mijn verhaal! Venus/Aphrodite arriveerde staande op een schelp in Cyprus. Als je rechtstreeks van Cyprus naar Athene kunt vliegen, ben ik helemaal gelukkig.
Het zou me verbazen als je NIET rechtstreeks van Cyprus naar Athene zou kunnen vliegen. Ja, de geboorte van Venus, zo’n bekend beeld. Een icoon dus. Een duidelijk voorbeeld van verplichte research, want dit beeld zit in het onderbewuste van je lezer. @disqus_pyFszNL7S2:disqus Vluchttabel al gevonden?
Ja hoor, de lijn Cyprus – Athene bestaat. Toch twijfel ik of ik het zal veranderen. In het echte leven moesten we de vakantie op Kreta afbreken wegens een sterfgeval. Op zaterdag 18.00 uur reed de taxi voor en zondagochtend halfacht reden we onze straat in. Kan ik Kreta zomaar voor Cyprus vervangen of moet ik uitzoeken of je in mei 2003 in het weekend deze reis kon maken?
Fictie of feiten. Het is altijd een afweging. In hoeverre moet je verhaal kloppen? Waarom zou jij willen nazoeken of je in mei 2003 deze reis kon maken? Zeker als je geen autobiografisch verhaal vertelt, waarin alles moet kloppen, zou ik dat niet doen. Niemand gaat toch nazoeken of dat toen mogelijk was. En dan nog, het is een verhaal, geen verslag. je wisselt de eilanden ook al. Even een ander voorbeeld: in mijn roman Maidentrip doet een vrachtschip havens aan. Ik heb niet alle research gedaan over alle faciliteiten in de diverse havens. Het belangrijkste vond ik of het schip daar op die datum kon zijn. Dus ik moest het aantal knopen weten en het aantal mijlen dat afgelegd moest worden. Dat soort zaken moet je goed nazoeken.
In mijn boek-in-wording verzamelt mijn hoofdpersoon ‘bizarre doodsoorzaken’. Een daarvan is een vrouw die klem komt te zitten achter haar boekenkast als ze daar een stekker in het stopcontact steekt. Als je dit leest, zou je dan googlen of het echt gebeurd is? Zo ja, dan kom je erachter dat dit voorval in 2006 was. Mijn boek speelt in 2005… Is mijn verhaal dan waardeloos? Of is het dichterlijke vrijheid? Ben benieuwd naar jullie mening.
Bizarre doodsoorzaken verzamelen, wat een bizarre hobby! Nee, ik denk niet dat de lezer nazoekt of er ooit een vrouw is overleden doordat ze klem kwam zitten achter de kast. Het gaat erom of het geloofwaardig is opgeschreven. En dus is het jaartal volstrekt onbelangrijk. Jaartallen van wereldoorlogen, coups, de tsunami, verkeizingen: die mag je niet veranderen. Die staan vast. Dus ik zou zeggen, lekker schrijven @disqus_pyFszNL7S2:disqus. Maar misschien zijn er schrijvers die er anders over denken.
O, en mijn personage kijkt naar een film die belangrijk is voor het boek, het verhaal, maar die bewuste avond niet op tv was. Is dat erg?
Oh nee! Je kunt je verhaal ook kapot researchen… let it go! Niet overdrijven. Gewoon genieten van het schrijven. Een lezer die nazoekt of een bepaalde film die avond op tv was, is voor mij geen lezer maar een maniak.@clair1991:disqus @disqus_jIsnpECNGc:disqus @theauri:disqus @leonardopisano:disqus @disqus_pyFszNL7S2:disqus
:-) Ik was zelf zo’n maniak als we een boek in de leeskring bespraken.
ahh…ik had het kunnen weten @Sandra.
The devil is in the details, really :)
Ik heb toch besloten om de vrouw achter de boekenkast te verwijderen (uit het manuscript) daarvoor in de plaats is een man gekomen die een radiografisch vliegtuig bestuurde dat tegen zijn borst knalde. Deze is echt gebeurd en binnen mijn tijdspanne van het boek. Wordt deze gegoogeld dan klopt het en verleent het de andere zaken daarmee meer geloofwaardigheid. Verder heb ik details als leeftijd en nationaliteit verwijderd want het gaat om de doodsoorzaak. Allemaal dankzij deze blog, dank je wel Marjon.
Wauw @Sandra, fijn te weten dat mijn blog over research je heeft geholpen bij je overwegingen. Goed om te lezen dat je zulke vorderingen maakt. Veel succes!
Lijkt me geen probleem, want je schrijft niet letterlijk over deze gebeurtenis. De enige valkuil is technologie of een bekend historisch feit dat in de periode dat je boek speelt niet bestond (een iPhone in 2002 bijv).
Leuk, origineel onderwerp, trouwens. Ik herinner me een bizar voorval van 30 jaar geleden dat ook vandaag zou unnen gebeuren en als je geïnteresseerd bent, stuur me maar een mail naar pisano.leonardo57 [apenstaart] gmail.com
Doodnieuwsgierig: ik stuur je een mailtje.
Mijn personage heeft een Nokia, zonder verdere aanduiding van het toestel. Daar heb ik heel lang naar moeten zoeken. Want ik moest zeker weten dat er FM-radio op zat in 2005. Zonder die radiofunctie is mijn verhaal inderdaad waardeloos.
Een enkel detail kan zo’n verschil uitmaken in een verhaal. Wat fascinerend toch!
Ik verdwaal vaak…. ondanks dat het niet opschiet houd ik er wel van. Soms, heel soms kom ik toch iets tegen wat ik kan gebruiken. Het brengt me dan ineens op een beter idee. Alles is interessant…ik ben ook heel nieuwsgierig…ik wil alles weten… De tip in je blog is een fijne tip, die ga ik testen!
Verdwalen en dan thuiskomen met de ‘bijvangst’, dat kan een heerlijk resultaat zijn van research. Onverwachte mogelijkheden @disqus_jIsnpECNGc:disqus. Zolang het maar een bewuste keuze is en geen excuus om niet te hoeven schrijven.
Ik wil altijd alle feiten kloppend hebben. Gelukkig bestaat internet, dus meestal lukt dat wel. Het is immers het grootste naslagwerk wat er is. Verder kun je ook veel halen uit boeken die je leest. Historische feiten, landschappen in een bepaalde streek. Je hoeft echt niet overal zelf geweest te zijn. Ik weet wel dat ik me erger aan een niet kloppend verhaal. Ook al is het een volledig verzonnen roman.
Zodra je de fantasy kant op gaat, kun je je eigen omgeving schetsen. Maar meestal stoel je dan ook weer op bekend terrein heb ik gemerkt. Want dat is veilig:)
Als de feiten in het verhaal niet kloppen, haakt de lezer af @clair1991:disqus Hij ‘gelooft’ de rest ook niet meer. Dat is een logische reactie. Een lezer die leest over de eerste wereldoorlog in 1906 is zó teleurgesteld dat hij het boek als waardeloos van zich afwerpt. Overigens is fantasy schrijven heel lastig, omdat je je eigen werelden moet creëren en daar dan weer heel consequent in moet zijn.
Precies Marjon, als de feiten niet kloppen of de tijdsvolgorde niet of te tijden niet dan haak ik ook af. Ook als de voorleesstem niet goed voorleest. Wat dan weer jammer is voor de inhoud van het boek….
Alle reden dus voor ons schrijvers om ervoor te zorgen dat de feiten kloppen @clair1991:disqus. Zo lang we maar niet verdwalen in research :)
Helemaal mee eens. In mijn ms Achter de nevel (werktitel) dat precieze datums heeft per hoofdstuk, kloppen ook de weersomstandigheden. Er zal maar een lezer op die dag een bijzondere gebeurtenis hebben meegemaakt (bijv trouwerij) en zich het weer goed kunnen herinneren!
De weersomstandigheden checken! Mijn eerste gevoel is dat ik dit wel ver vindt gaan @leonardopisano:disqus. Maar waarom niet? Het is tegenwoordig mogelijk om dit soort informatie na te zoeken. Zo voorkom je dat fictie en feiten elkaar tegenspreken. Overigens ben ik wel geïnteresseerd in websites waar je dit soort info kunt nakijken.
Ik ook!
Leonardo laat het vast wel weten @disqus_pyFszNL7S2:disqus @leonardopisano:disqus
Alsjeblieft!
Ik zal @leonardopisano:disqus er even bijroepen :)
Meestal Google ik gewoon. Voor het weer zijn er diverse, bijv. http://weerverleden.nl/ Er zijn ook de nodige websites in het Engels.
Ik heb overigens een verzameling docs met de raarste onderwerpen, zoals geschiedenis. Boekjes over het dagelijks leven in diverse periodes, bijv. handig als je historische fictie schrijft.
Handig is te weten dat Google de middeleeuwse “s” als een “f” ziet, dus als je oude teksten zoekt … probeer maar eens fpieghel (i.p.v. spiegel).
Ook zijn er websites met forensic science – onmisbaar voor misdaadschrijvers
N.B.: Ik heb ook de wereld aan schrijfboeken (als pdf) die ik in de loop der jaren heb gevonden in de grootste bibliotheek na een aardbeving (ook wel genoemd: Internet). Studie helpt om beter te worden.
(Voor wie info nodig heeft over enig onderwerp, stuur me gerust een mailtje (pisano(punt)leonardo57(apestaart)gmail(punt)com. Je weet nooit of ik je kan helpen. Bedenk wel dat ik eerder iets niet heb dan wel. En wie weet, heb je iets voor mij :) )
Wat heerlijk om te weten @leonardopisano:disqus @disqus_pyFszNL7S2:disqus Er is daar zo’n rijkdom. Nog maar een paar jaar geleden sjouwde ik van bibliotheek naar archief en terug. Dank je wel Leonardo!
O, ik zie nu dat je al een site voor het weer genoemd hebt. Sorry. Sommige reacties ontvang ik in de mail, andere niet. Vandaar.
Ik kan het echt niet vinden. Hadden we in 2005 een witte kerst, of niet?
http://www.knmi.nl/cms/content/26607/witte_kerst_door_de_jaren_heen
volgens dit artikel niet @disqus_pyFszNL7S2:disqus Hier worden alleen 2009 en 2010 genoemd en de rest was ‘groen’.
Dank je wel, Marjon. Na lang zoeken – alsof het KNMI niet wil dat je het vindt – heb ik op deze site grafiekjes gevonden van het weer in december 2005. Het gekke is dat ik zeker weet dat het vrijdag de 23ste om halfvijf sneeuwde, maar volgens de grafiek was er die dag geen neerslag. Voordeel: de lezer kan e.e.a. niet zo makkelijk nakijken, moet hij/zij een echte maniak zijn :-)
Zolang je research je maar niet van het schrijven afhoudt @Sandra. Maar wonderlijk inderdaad dat de grafiekjes op zo’n professionele site zo diep weggestopt zitten.
En er staat ook dit: Vanaf tweede Kerstdag viel de neerslag een aantal dagen in de vorm van sneeuw. Er vormde zich in een deel van het land opnieuw een sneeuwdek dat in het noorden aangroeide tot lokaal 15 cm dik.
Kan het nog vager?
Leonardo Pisano heb jij een betere site gevonden?
Van belang is m.i. de FUNCTIE van dat weer in het verhaal. Vaak is het bladvulling, een merkwaardige drang van de schrijver om sfeer te duiden.
Klopt @leonardopisano:disqus dat de schrijver het weer vaak inzet om sfeer te duiden. Gelukkig weersomstandigheden hebben vaak een functie. Ze kunnen bepalend zijn voor veel van de keuzes die je personages maken. Alleen de mededeling dat het verhaal zich afspeelt op een ‘zonnige dag in mei’ voegt niets toe. Op het moment dat die zonnige dag het mogelijk maakt om te gaan picknicken, waarbij je protagonist zijn grote rivaal of zijn grote liefde tegenkomt, wordt het weer functioneel. Of je als schrijver precies moet uitzoeken of het op een bepaald moment op een bepaalde plaats regende, is een ander verhaal.
Een van de thema’s van mijn meest recente (kinder)boek is de zoektocht naar een hond. Om hier geloofwaardig over te schrijven, heb ik contact gezocht met een dierenasiel in mijn regio. De eigenaresses verlenen alle medewerking; ze vertellen enthousiast over de dieren, ik heb een rondleiding gekregen en ik mag af en toe meedraaien. Tot mijn verrassing vertelden ze onlangs een prachtig verhaal over een hond die ontsnapt was en daarna zeven maanden wegbleef. Zodra ik het hoorde, vatte ik het plan op om deze spannende gebeurtenis in mijn verhaal te verwerken. De eigenaresses zijn ook heel enthousiast dat ‘hun’ hond een belangrijke rol zal krijgen in mijn boek. Ik ben blij met dit fijne contact. Af en toe snuif ik weer even de sfeer van het asiel op, door er rond te lopen, of zoals op bijgaande foto te zien is, door een hondje onder de douche te doen. Ook vraag ik naar de gang van zaken bij binnenkomst van nieuwe dieren en de procedure bij adoptie. Elke keer dat ik er ben, krijg ik weer nieuwe inspiratie. En dat ik het verhaal van de ontsnapte hond op een presenteerblaadje kreeg aangeboden, is natuurlijk alleen maar mooi meegenomen.
Dat zijn de cadeautjes van de research @theauri:disqus. Wat een schitterend praktijkvoorbeeld. Er is geen betere manier om jouw verhaal helemaal ‘honds’ te maken! Als ik tijdens research zo’n verhaal (als van jouw ontsnapte hond) op een presenteerblaadje krijg aangeboden, beschouw ik dat als een teken dat ik in de goede richting zit: deuren gaan dan vanzelf open. Dank voor het delen!