De beste manier om de lezer scherp te stellen, oftewel ‘napalm’. (deel 1)
Gastblog door Leonardo Pisano
Toen ik net begon met verhalen schrijven, was mijn gedachte dat verhalen ‘verrassend’ moesten eindigen. Een briljante ontknoping, dat zou lezers bekoren. Totdat ik tegen iemand aanliep die mij zei dat mijn verhaal ‘napalm’ ontbeerde. Dat, zo legde hij uit, is de kunst om te verzekeren dat de essentiële punten van het verhaal de lezer lang genoeg bijblijven en hem pijn doen.
Het idee hierachter
De achterliggende wijsheid is dat de lezer niet door een lange tekst gaat waden om zich aan het eind te laten verrassen, hoe lekker dat misschien ook voelt. Hij haakt al eerder af; hij komt niet eens tot dat briljante einde. Inderdaad gaat het niet om de bestemming, maar om de reis ernaartoe. Het effect van napalm is dat de lezer op scherp wordt gezet. Hij wordt in het verhaal gezogen en moet weten hoe het afloopt.
Laten we eens een voorbeeld bekijken
Hier is het begin van mijn korte verhaal ‘Doodeng’.
“Ik word wakker met een vieze smaak in mijn mond. Het lijkt of er iemand bezig is mijn schedel aan de binnenzijde kapot te beitelen en mijn ogen naar buiten te drukken. Ik lig op mijn rug, op een harde ondergrond. Ik wil overeind komen, maar er drukt iets op mijn ribbenkast, net onder mijn borsten. Het ding voelt koud aan, als een metalen buis. Het is volstrekt donker en doodstil. Waar ben ik in godsnaam? Droom ik? Ben ik in de kast onder de trap en heeft mijn moeder me opgesloten, zoals altijd als ik niet wilde luisteren? Het was er aardedonker en het rook er altijd bedompt. Iedere keer. Even bedompt als nu. Ik mag niet gillen. De angst knijpt mijn keel toe. Ik krijg geen lucht. Niet de kast. O, god, alstublieft niet. Niet in de kast! Niet gillen! Ik voel me duizelig worden.”
De essentiële zin
De essentie is de zin: ‘Ben ik in de kast onder de trap en heeft mijn moeder me opgesloten, zoals altijd als ik niet wilde luisteren?’ Het duidt op herinneringen aan de jeugd van de hoofdpersoon (een vrouw): ze werd opgesloten als straf wanneer ze niet naar haar moeder luisterde. Dit gegeven kleeft als napalm op de huid van de lezer: het doet pijn en brandt door tot op het bot. De lezer krijgt geen kans dat over het hoofd te zien, mag geen kans hebben dat te vergeten. Alle acties en reacties van de hoofdpersoon zal de lezer onbewust knopen aan haar claustrofobische angst. Door napalm wordt de emotionele beleving van de lezer sterker en daarmee het plezier van het lezen vergroot.
- Hoe zorg jij ervoor dat jouw verhaal de lezer diep raakt?
- Zijn er zaken die je wél of juist niet doet?
Deel je tips of ervaringen nu in het antwoordveld hieronder.
Meer weten over Leonardo Pisano? Ga dan naar www.leonardopisano.com
Ik ben pas voor het eerst op deze blog. Dankjewel voor de tips! Ik ben nu twee weken aan het schrijven. Tot nu toe schreef ik alleen vanuit mijn gevoel zonder aan de lezer te denken. Door deze tips zou ik mijn verhalen ‘diep van binnen’ en ‘de perfecte moord’ al meteen willen aanpassen. Ik ga die niet aanpassen, maar ik ga het proberen toe te passen bij mijn komende schrijfsels.
Voor mijn verhalen kan je hier terecht, alle tips zijn altijd welkom! https://watjedenktbenjezelf.wordpress.com/blog/
Nogmaals dank, en ik kijk uit naar je volgende blog!
Mooi dat je bij het lezen van de blog meteen ideeën krijgt over het verbeteren van je verhalen. Dat is precies de reden waarom we deze blog schrijven. Je bent overigens van harte welkom om je gratis te abonneren. Het OSMS-Blog over schrijfkwesties verschijnt iedere donderdag. https://www.marjonsarneel.nl/blog/schat-aan-herinneringen/
Meteen geabonneerd uiteraard!
Ik word al “getriggerd” door de zin: “Ik wil overeind komen….” dan krijg ik al het gevoel verder te willen lezen. Wat is hier aan de hand? Wie is “ik” enz. Mooi omschreven dat onderwerp “Napalm”, heel leerzaam!!
Dat komt omdat in die zin de onmacht van het personage al besloten zit: ‘ik wil overeind komen’. Blijkbaar houdt iets of iemand haar tegen dat te doen. Dank voor reactie Joop!
Ja, klopt wel. Ik ben iemand die erg gehecht is aan mijn vrijheid; van bewegen, doen, denken…..
Dat is eigen aan kunstenaars :)
Maar mooi dat die zin zo’n effect op jou heeft, en ik vind het altijd interessant om te kijken naar het ‘waarom’ van dat effect.
Het napalmeffect zoals door Leonardo uitgelegd, is mij duidelijk. Ook ik behoor tot degenen die van hem leren. Mijn aandacht werd eerder gegrepen dan door de zin: ‘Ben ik in de kast …’, te weten het liggen op de grond met iets zwaars onder de borsten. (Hierdoor weet ik trouwens @Caroline dat het om een vrouw gaat). Dat voelt al knap unheimisch, wat doet die vrouw daar met dat koude ding en vervolgens wordt het heftiger met de opsluitingsstraffen waaruit de claustrofobie is voortgekomen. Ik denk wel dat je zelf moet weten wat claustrofobie inhoudt om de grootste heftigheid te voelen.
Wat ik zelf doe om de lezer te raken? Daar ben ik als (beginnend) schrijfster niet zo mee bezig. Het is op de een of andere manier al in mijn schrijfsels verweven. Wel let ik op lange zinnen die afgewisseld worden door ultrakorte. En woorden die qua klanken harmoniëren met andere. En er zit geheid iets vies in of iets choquerend. Maar dat gebeurt allemaal natuurlijk. :)
Wacht je volgende blogs af Leonardo.
Bedankt, Mili.
Klanken, toon, zinsbouw en -lengte, ritme zijn andere instrumenten om de aandacht vast te houden.
Iets vies of choquerends kan het effect brengen dat ik hier napalm noem, maar ook een klaarblijkelijk geheim, een vreemde gedachte, een onnatuurlijke reactie. Kortom, iets intrigerends dat de lezer bij de strot grijpt, hem niet meer loslaat.
Mooi Mili, dank voor je bijdrage! Iets vies of choquerends zijn mooie aantrekkers. Je kunt ermee afstoten ook, maar dat geeft niet. Want de lezer die afhaakt, is blijkbaar jouw lezer niet. We kunnen niet voor iedereen schrijven, zoals Leonardo hieronder al opmerkt.
Het napalmeffect is duidelijk omschreven. Toch vraag ik me af of dit voor alle verhalen geldt of m.n. voor spannende vehalen. Of en op wat voor manier je dit effect zou kunnen toepassen in een ander genre maakt me wel nieuwsgierig!
Bedankt voor je reactie, Irma. Napalm kan in gradaties komen. Het is niet beperkt tot thrillers of horror. Gewoonlijk is er iets sterk afwijkends van het normale dat de lezer triggert dat er iets bijzonders aan de hand is. Waar het direct gerelateerd is aan het conflict, zal het pijn doen. Ik zal in mijn volgende blogs wat voorbeelden geven uit andere genres. Bedankt dat je me hierop opmerkzaam maakt!
@irmamoekestorm:disqus en @leonardopisano:disqus zou het niet zo zijn dat je ‘napalm’ altijd gebruikt als je wilt dat de lezer iets onthoudt? Als schrijver bepaal je waar de aandacht van de lezer naar toe moet gaan. In dit geval het feit dat het hoofdpersonage fobisch is. Maar je kunt m.i. ook minder indringende thema’s met ‘napalm’ in het geheugen van de lezer griffen.
Ja, dat denk ik ook. Napalm klinkt alleen wel wat heftig, hoewel je direct begrijpt wat er bedoeld wordt. Door het voorbeeld van Leonardo werd ik misschien even op een dwaalspoor gebracht. Ik blijf het bericht i.i.g. met interesse volgen. Wellicht ook een soort van napalmeffect? ;)
haha, Irma, je hebt helemaal gelijk. Leonardo’s blog is al ‘napalm’ op zichzelf. Ja, naar woord hè :( Ik zie altijd die foto van die brandende Kim voor me. Afschuwelijk.
De bovenstaande discussie maakt voor mij heel veel duidelijk. Dank jullie wel.
Ja, het moet beklijven en een hefboomeffect voor de komende gebeurtenissen hebben. Als in je verhaal een vrouw met een kleine winkel in rookartikelen wordt beroofd, vindt de lezer dat erg (aangenomen dat het goed is geschreven). Als die vrouw in een rolstoel zit, haar laatste spaarcenten heeft geïnvesteerd en niet is verzekerd omdat ze al te vaak is beroofd, vindt de lezer de beroving hartverscheurend. Het napalmprincipe stelt dat je die laatste versterkende effecten VOOR de gebeurtenis moet beschrijven EN moet zorgen dat de lezer niet over die punten heen leest …
Ja precies, Leonardo. De lezer moet op het moment van de beroving WETEN waarom dit hartverscheurend is. Het napalmprincipe bereidt de lezer grondig voor zodat de gebeurtenis die jij als schrijver beschrijft maximaal effect op hem heeft.
Wat grappig wat een verschillend effect zo’n klein stukje verhaal kan hebben. Ik haak erop af. En dat komt volgens mij met name door de zin “Het lijkt of er iemand bezig is mijn schedel aan de binnenzijde kapot te beitelen en mijn ogen naar buiten te drukken.” Mijn hersenen reageren droog: O hij heeft dus hoofdpijn. Hoe voelt het om van binnen uit de schedel kapot te beitelen? En hoe voelt het in vredesnaam om je ogen van binnen naar buiten te drukken? Daar blijf ik op haken. Ik heb geen idee of het over een man of een vrouw gaat. En vervolgens komt ook nog het zinnetje: Ik mag niet gillen. Waarom mag hij/zij niet gillen? Wat is dat nou voor iets raars? En daar ben je me definitief kwijt. Ik vind het wel heel interessant om te lezen over het napalm effect, maar in dit stukje kan ik het nog niet ervaren.
Bedankt voor je reactie, Caroline. Tja, een schrijver kan niet voor iedereen een aansprekend verhaal schrijven, evenmin als een kok voor een ieder lekker kan koken. Ik hoop desondanks dat het napalm-effect duidelijk is. In mijn volgende blog komt een ander voorbeeld. Ik hoop dat dat beter aanspreekt …
ha Caroline, dank voor je inhoudelijke reactie. Pijn is altijd lastig te verwoorden: gebruik je metaforen, kreten, fysieke reacties. Er is veel mogelijk om de lezer te laten weten dat je personage lijdt. Hoe zou jij een fikse hoofdpijn beschrijven?
Ja, pijn is heel lastig en persoonlijk. Ik zou het zelf meer als bonken of steken omschrijven. Ik heb ook vaak gelezen over het gevoel door hamers bewerkt te worden of het gevoel te hebben dat je hoofd gespleten wordt of dat er messen of naalden in je hoofd gestoken wordt. Overigens kan dat laatste anatomisch gezien niet, aangezien je dat niet door je schedel krijgt.
Maar wat me vooral opvalt is dat ik geneigd ben te redeneren in pijn van buiten naar binnen. En hier wordt de pijn beschreven van binnen naar buiten.
En wat betreft die ogen: ik heb ooit een keer gezapt op de tv, waarbij ik zo’n lachen om homevideo programma tegen kwam, waar een man als grapje deed alsof hij met zijn vork in zijn oog prikte. Echter op dat moment liep iemand achter hem langs en stootte zijn elleboog aan waardoor de vork daadwerkelijk in zijn oog verdween. Ik vond er niets lachwekkends aan en vind eigenlijk dat ze dat helemaal niet hadden mogen uitzenden. Ik ben letterlijk kokhalzend gevlucht. Maar door deze gebeurtenis ben ik erg overgevoelig voor alles wat met ogen te maken heeft. (zoals moorden met een pen door het oog of de ogen uitsteken, de ogen naar binnen drukken of zoals in KillBill de oogbal uit de kas rukken) Ik gruwel er gewoon van. Heel erg persoonlijk dus.
Pijn is lastig te beschrijven. Jij kiest dus eerder voor pijn beschrijvende werkwoorden en Leonardo voor de metafoor. Zelf vind ik het ook lastig als dingen beschreven worden die anatomisch niet kloppen. Ik herinner me in dit verband de bundel erotische verhalen Sterrenogen van Eef Lanoye die ik recenseerde: die stond vol met anatomische onmogelijkheden, hetgeen voorkwam dat de erotiek mij kon beroeren.
Homevideo’s kijk ik om die reden allang niet meer. Ik kan niet lachen om mensen die ongelukkig terecht komen of hun tanden uit hun mond vallen. Zoiets te zien veroorzaakt bij mij onaangename fysieke reacties.
Caroline, hoewel het niet over het specieke voorbeeld gaat, wil ik ingaan op dat raars wat je noemt, dat “niet gillen”. Als je hebt opgepikt dat haar claustrofobie is ontstaan door mishandeling door haar moeder (opsluiting in een donkere kast) dan is het niet raar dat zo’n straf gepaard ging met dreigementen dat ze langer in de kast moest blijven als ze het huis bij elkaar gilt. Haar gedachte “niet gillen” maakt duidelijk wat het met haar heeft gedaan en dat haar emoties logischerwijs zijn dan voor niet-claustrofobische anderen die in een doodskist zijn opgesloten …
aha, ik ben inderdaad niet claustrofobisch, dus ik pik wel op dat hier claustrofobie speelt, maar heb er te weinig ervaring mee om de benodigde gevolgtrekkingen te maken. Overigens zou ik ondanks de irritaties die ik heb beschreven waarschijnlijk nog wel verder lezen in de hoop dat ik toch het verhaal in rol. Dus mogelijkerwijs zou ik het met de informatie die volgt toch oppikken waarom ze denkt “niet gillen”
Beste Leonardo,
Met interesse lees ik je tips en geniet ik van je ervaringen.
Lees ik het begin van ‘Doodeng’, dan is voor mij de essentiële zin: “Waar ben ik in godsnaam?”. Vanaf dit moment krijgt de tekst grip op mij. Grappig genoeg is het dan de zin: “Ben ik in de kast onder de trap en heeft mijn moeder me opgesloten, zoals altijd als ik niet wilde luisteren?” die mij even terug in de werkelijkheid brengt. Toch lees ik verder, omdat ik nog steeds niet weet waarom de hoofdpersoon nu bang is of waarvoor.
Wat de essentiële zin ook is: het blijft een mooie tekst, een spannend verhaal.
Ambilicious
Bedankt voor je vriendelijke woorden, Inanna! Deze openingsscène beschrijft een gedesoriënteerde vrouw die “ergens” zit opgesloten. Op zichzelf is dat een traumatische ervaring. Het is spannend, je leeft met haar mee en in die zin een goede opening. Dat ze claustrofobisch is en een “verleden” heeft , maakt de situatie schrijnender, heftiger. Dat is wat napalm beoogt: het strijkijzer tegen de huid houden! In mijn volgende twee blogs zal ik het principe wat verder uitwerken en meer voorbeelden geven. Als je zelf een voorbeeld hebt in jouw verhalen, horen we ze graag!
Net als Marloes heb ik al heel veel van Leonardo mogen leren. “Napalm” is een van zijn stokpaardjes. Maar het toch maar weer gelezen. Repetitio est mater studiorum!
Ik heb de eer veel te mogen leren van Leonardo! Wat heb ik al veel tips van hem mogen krijgen waardoor mijn verhalen verbeterd zijn. Ook het principe napalm hebben we besproken en probeer ik toe te passen in mijn verhalen. Ik kijk uit naar de twee vervolgblogs.
Ps. Het kleine stukje wat me mogen lezen van ‘Doodeng’ vind ik ijzersterk.
Dank voor bijdrage Marloes. Hoe zijn je verhalen precies verbeterd door de tips van Leonardo? Zijn ze spannender geworden, korter, boeiender? We horen het graag op deze plek!
Mijn verhalen zijn inderdaad spannender geworden, soms korter en krachtiger. Je hebt vaak enige tips nodig om je schrijfstijl te verbeteren. Proeflezers zijn ook heel belangrijk. Ik heb veel aan MvdM.
Dank Marloes. Ja, schrijftips zijn belangrijk. We hoeven het wiel niet meer uit te vinden, velen zijn ons immers voorgegaan! Dat is wat we op dit blog doen: heel veel schrijftips uitdelen, zodat er meer goede verhalen geschreven worden. En elkaar hier te inspireren of uitdagen, met jouw inzichten of standpunten. Alles is goed hier: zo lang het maar over schrijven gaat!
Dank je, Marloes! Ik zal het hele verhaal plaatsen: http://www.leonardopisano.com/doodeng